Nhà tiên tri đã cảnh báo, “Hãy coi chừng Ngày Ides of March!” Nhưng tại sao mọi người lại sợ hãi ngày này đến vậy? Và “Ides of March” thực sự là gì? Câu trả lời nằm trong một trong những sự kiện lịch sử khét tiếng nhất – vụ ám sát Julius Caesar vào ngày 15 tháng 3 năm 44 trước Công nguyên.
Vài ngày trước cuộc tấn công, một nhà tiên tri đã cảnh báo Caesar rằng ông đang gặp nguy hiểm. Vị tướng và chính trị gia quyền lực vừa được phong là “Nhà độc tài trọn đời” (Dictator in Perpetuity), khiến số lượng kẻ thù của ông ở Rome ngày càng gia tăng. Mặc dù cái chết của Caesar khởi nguồn cho nhiều sự kiện lật đổ Cộng hòa La Mã và mở ra Đế chế La Mã, “Ides of March” còn trở nên nổi tiếng chủ yếu nhờ vở kịch “Julius Caesar” của William Shakespeare.
Như vậy, rất lâu sau cái chết của Caesar, “Ides of March”, ban đầu là ngày đánh dấu một số lễ hội tôn giáo cổ đại của người La Mã, đã trở thành biểu tượng của điềm báo, cảm giác số phận nghiệt ngã đang đến gần, và nỗi sợ hãi vọng lại qua nhiều thế kỷ cho đến tận ngày nay.
Ides of March: Ngày Julius Caesar Bị Ám Sát
“Ides of March”, hay ngày 15 tháng 3, được biết đến nhiều nhất với tư cách là ngày Julius Caesar bị ám sát. Vào ngày này, năm 44 trước Công nguyên, một nhóm thượng nghị sĩ, bao gồm Marcus Junius Brutus và Gaius Cassius Longinus – những cộng sự và bạn bè thân thiết của Caesar – đã ám sát người đàn ông quyền lực nhất Cộng hòa trong một cuộc họp Thượng viện. Những kẻ âm mưu, tự xưng là Liberatores (những người giải phóng), đã biện minh cho hành động của họ bằng lý do cứu nguy cho Cộng hòa.
Tuy nhiên, vụ ám sát Julius Caesar đã dẫn đến một trong những giai đoạn hỗn loạn nhất trong lịch sử Cộng hòa, bao gồm sự hình thành của một liên minh hùng mạnh được gọi là Tam Đầu Chế Lần Hai, hai cuộc nội chiến đẫm máu, và cuối cùng, cái chết của Cộng hòa La Mã và sự khởi đầu của Đế chế La Mã. Do đó, “Ides of March” cũng đánh dấu một trong những sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử La Mã, cũng như lịch sử thế giới.
Ides of March trong Lịch La Mã
Trước khi trở thành biểu tượng cho vụ ám sát Julius Caesar, “Ides of March” là một trong những ngày cố định trong lịch La Mã. “Ides”, một thuật ngữ mà người La Mã cổ đại vay mượn từ người Etruscans (để phân chia tháng), đánh dấu điểm giữa của mỗi tháng. Là mốc giữa tháng, “Ides” mang ý nghĩa tôn giáo. “Ides of March” gắn liền với Jupiter, vị thần đứng đầu trong hệ thống thần La Mã, và có nghi thức hiến tế “con cừu Ides”. Ngày này cũng trùng với Lễ hội Anna Perenna, một nữ thần gắn liền với chu kỳ bắt đầu của năm La Mã (tháng Ba là tháng đầu tiên). Một sự trớ trêu là “Ides of March” lại là một dịp khá vui vẻ – lễ hội bao gồm các buổi dã ngoại, chè chén và tiệc tùng công cộng, đồng thời là ngày mọi người giải quyết các khoản nợ.
“Beware”: Ý nghĩa của ngày Ides of March
Dù mang cả ý nghĩa tích cực, Ngày Ides of March đã gắn liền với cái chết của Julius Caesar. Đêm trước sự kiện định mệnh, vợ của Caesar – Calpurnia – đã mơ thấy chồng mình bị sát hại và cảnh báo ông không đến Thượng viện. Theo Plutarch, một phần lo lắng của Calpurnia đến từ lời dự báo của nhà tiên tri, ông Spurrina. Mặc dù là người không mê tín dị đoan, Julius Caesar vẫn là một chính trị gia sắc sảo và biết rằng có những âm mưu chống lại mình. Ông cũng đang bận rộn chuẩn bị cho chiến dịch chống lại người Parthia.
Caesar đã cử đồng minh và vị tướng đáng tin cậy của mình là Mark Antony đến giải tán các thượng nghị sĩ. Nhưng vào phút cuối, ông đổi ý và quyết định sẽ đến họp. Trên đường đến Thượng viện, Caesar gặp Spurrina và nói rằng “Ides of March” đã tới và không điều tồi tệ gì xảy ra cả. Spurrina bình tĩnh đáp lại: “Nhưng chúng chưa qua đi”. Đến cuối ngày hôm đó, Julius Caesar đã chết, thi thể của ông nằm dưới chân bức tượng Curia của Pompey trong nhà hát Pompey – đối thủ quá cố của ông.
Ngày Ides of March được khắc trên đồng tiền hiếm
Ngày nay, tên của những kẻ đứng đầu âm mưu – Brutus và Cassius – thường gắn liền với sự phản bội và giết người. Nhưng trong những ngày sau vụ ám sát, họ được tôn vinh như những người hùng – những vị cứu tinh của Cộng hòa La Mã. Và, theo truyền thống lâu đời của người La Mã, Brutus đã kỷ niệm hành động này trên các đồng tiền vàng và bạc – đồng tiền “Ides of March”, còn được gọi là đồng xu “EID MAR” denarius.
Bức chân dung của Brutus trên mặt trước là một sự đối lập trớ trêu: trong quá khứ, Caesar đã gây ra tai tiếng bằng cách đặt chân dung của ông (lần đầu tiên chân dung một người La Mã còn sống xuất hiện trên tiền) lên tiền xu thời đó. Ở mặt sau của đồng “Ides of March”, chúng ta có thể thấy chiếc mũ pileus (biểu tượng của tự do, thường được nô lệ được trả tự do đội) và hai con dao găm (đại diện cho vụ ám sát). Đồng xu này được những kẻ âm mưu tung ra để hợp thức hóa vụ ám sát, nhanh chóng bị Mark Antony rút khỏi lưu thông và trở nên cực kỳ hiếm, chỉ còn lại một vài mẫu vật cho đến ngày nay.
“Ides of March” đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử La Mã
Brutus và Cassius khó có thể biết rằng Cộng hòa mà họ chiến đấu để cứu đã không còn tồn tại trong những năm sau đó, bị thay thế bởi sự cai trị của một người đàn ông duy nhất. Nhưng đây chính xác là những gì đã xảy ra. Tam Đầu Chế Lần Hai, liên minh của ba người đàn ông quyền lực nhất trong Cộng hòa – Octavian, Marc Antony và Lepidus, đã đánh bại những kẻ âm mưu và chia cắt thế giới La Mã, chỉ để một cuộc nội chiến khác nổ ra giữa Octavian và Antony. Cuối cùng, chỉ còn một người trụ lại, Octavian, người nhanh chóng tự xưng là Hoàng đế Augustus. Hành động này đã lật đổ Cộng hòa, thay thế nó bằng Đế chế La Mã, tiếp tục tồn tại cho đến khi Constantinople sụp đổ vào năm 1453.
Một thế kỷ rưỡi sau, William Shakespeare đã bất tử hóa ngày “Ides of March” trong vở kịch “Julius Caesar” của ông với câu nói nổi tiếng “Beware the Ides of March” (“Hãy coi chừng Ngày Ides of March”). Cho đến ngày nay, cụm từ này tượng trưng cho một lời cảnh báo về sự phản bội và bất hạnh – một điềm xấu.
FAQs (Các câu hỏi thường gặp)
Q: Trước khi ngày này bị gắn với cái chết của Julius Caesar, Ngày Ides of March gắn với các lễ hội và nghi thức tôn giáo cụ thể nào? A: Ides of March được tổ chức với các nghi thức tôn giáo, đặc biệt là lễ hội Anna Perenna, bao gồm các lễ hội cộng đồng như dã ngoại và tiệc tùng. Lễ hội này bao gồm cả nghi thức hiến tế cho thần Jupiter, phản ánh ý nghĩa của nó trong lịch tôn giáo La Mã.
Phản ứng tức thì của công chúng và Thượng viện La Mã sau vụ ám sát Caesar?
Sau vụ ám sát Julius Caesar, thành Rome rơi vào hỗn loạn và bất ổn. Thượng viện bị đảo lộn, công chúng có những phản ứng trái chiều, một số đau buồn trước cái chết của Caesar, một số khác lại coi đây là cơ hội để khôi phục nền Cộng hòa. Điều này dẫn đến một giai đoạn chính trị đầy biến động.
Lý do và động cơ cụ thể nào khiến Brutus và Cassius quyết định ám sát Caesar, ngoài mong muốn chung là cứu vãn nền Cộng hòa?
Brutus và Cassius ám sát Caesar vì họ tin rằng việc củng cố quyền lực của ông ta đang đe dọa nền móng của nền Cộng hòa. Họ muốn khôi phục mô hình quản trị truyền thống của La Mã, nhưng đánh giá thấp hậu quả của hành động, rốt cuộc lại góp phần hủy hoại chính nền Cộng hòa họ muốn bảo vệ.
