Thời kỳ Chiến Quốc ở Nhật Bản là cuộc đua tranh khốc liệt của các lãnh chúa phong kiến (daimyo) nhằm chiếm quyền kiểm soát đất nước. Trong số đó, hai vị tướng Takeda Shingen và Uesugi Kenshin đã tạo ra một cuộc đối đầu huyền thoại.
Họ giao chiến trong nhiều trận đánh, coi nhau là đối thủ xứng tầm nhất trong thời đại đầy biến động. Mặc dù cả hai dòng họ đều không trụ vững được đến thời Edo (dù sau này Uesugi Kagekatsu trở thành một trong năm vị Nhiếp chính), những trận thư hùng của họ ở thời Chiến Quốc vẫn sống mãi trong sử sách và trở thành huyền thoại. Ngày nay, họ thậm chí còn góp mặt trong văn hóa đại chúng.
Uesugi Kenshin: Số phận đưa đẩy từ dòng họ Nagao
Uesugi Kenshin, vốn có tên gốc là Nagao Kagetora, không thuộc dòng họ Uesugi bẩm sinh mà là người nhà Nagao. Ở Nhật Bản phong kiến, việc thừa kế tước vị qua nhận con nuôi cũng phổ biến chẳng kém gì thừa kế trực hệ.
Kenshin là con trai thứ ba của Nagao Tamekage, một chiến binh lừng danh. Không phải người thừa kế trực tiếp của nhà Nagao, số phận Kenshin dường như đã an bài. Lúc này, Tamekage còn phải đau đầu với thế lực nổi dậy mang tên Ikko-ikki, giáo phái tôn giáo của nông dân và nhà sư chống lại sự cai trị của samurai. Tháng 12 năm 1536, Tamekage qua đời trong một cuộc giao tranh, để lại gia tộc cho người con trai cả Nagao Harukage.
Harukage, xét về mọi mặt, không có tài năng lãnh đạo. Anh ta yếu đuối, thường xuyên bệnh tật, và không thể kiểm soát các thuộc hạ. Trong khi đó, Kenshin đã trải qua bảy năm tại Rinsen-ji, một ngôi chùa Phật giáo ở tỉnh Echigo, ngay trong bối cảnh vùng đất này trên bờ vực nội chiến. Phật giáo và Nho giáo đóng vai trò then chốt trong văn hóa Nhật Bản. Nhiều samurai được nuôi dạy một phần trong các ngôi chùa Phật giáo, bởi giống như châu Âu, đây là nơi gìn giữ tri thức và giáo dục.
Họ học đọc và viết chữ Hán, đọc các tác phẩm kinh điển như Tôn Tử và Khổng Tử, cùng với toán học, nghệ thuật và âm nhạc. Các samurai còn tập luyện võ thuật như kiếm thuật, bắn cung và vật lộn. Họ được trông đợi sẽ trở thành người có văn hóa và học thức cũng như thành thạo chiến đấu.
Uesugi Kenshin rất say mê với giáo lý Phật giáo. Ông đặc biệt sùng kính Bishamonten (hay Tỳ Sa Môn Thiên), một trong Tứ Thiên Vương theo Phật giáo và cũng là vị thần chiến tranh.
Tướng Uesugi Kenshin và Takeda Shingen
Năm 14 tuổi, Kenshin (lúc này vẫn đang đi tu) được các lãnh chúa trong vùng nài nỉ cầm quân giải phóng xứ Echigo khỏi tay người anh trai. Mới đầu, nghĩa tình ruột thịt khiến Kenshin lưỡng lự, nhưng vì tương lai của cả vùng đất, chàng quyết định đứng lên lãnh đạo.
Cùng với Usami Sadamitsu, vị tướng đã đưa Kenshin trở lại chốn quan trường, chàng chiến đấu và đánh bại Harukage vào năm 1547. Sáu năm sau đó, Kenshin dành toàn lực củng cố sức mạnh cho lãnh địa.
Ngoài quân sự, Kenshin còn chú trọng phát triển công nghiệp và buôn bán, đặc biệt là vải vóc. Tiền kiếm được lại đổ hết vào quân đội. Cũng trong thời gian này, một lãnh chúa trẻ đầy tham vọng ở vùng Shinano giáp ranh sẽ bắt đầu chạm trán với nhà lãnh đạo xứ Echigo.
Takeda Shingen (tên khai sinh là Harunobu, ta sẽ gọi chàng là Shingen nhé) là con cả của Takeda Nobutora, người thừa kế chính thức của gia tộc ở tỉnh Kai. Nếu Kenshin là con thứ tư, không được ai coi trọng thì Shingen lại ở tình thế hoàn toàn khác. Từ bé, chàng đã được nhúng vào chính trị – quân sự của dòng họ. Năm 1536, Shingen tham gia chiến dịch đánh Genshin Hiraga vùng Shinano. Hiraga cố thủ trong thành, định chờ hết mùa đông, thế giằng co sẽ khiến đội quân Takeda bỏ cuộc.
Nhưng Shingen nào có chịu lui! Trong một đòn đánh úp táo bạo, Shingen chỉ huy đội cảm tử đánh ngược lại. Chẳng ai ngờ giữa mùa đông mà lại có kẻ chủ động tấn công. Kết quả, nhà Hiraga tan tác, lãnh địa cũng rơi vào tay Takeda.
Giống như Kenshin, Shingen cũng đam mê văn hoá Trung Hoa và Phật Giáo. Chàng đặc biệt say mê binh pháp Tôn Tử. Cờ hiệu của Shingen luôn mang dòng chữ Furinkazan (Phong Lâm Hoả Sơn), nghĩa là “Nhanh như gió, tĩnh lặng như rừng, dữ dội như lửa, vững chãi như núi”. Kỵ binh của gia tộc Takeda cũng nổi danh thiện chiến và tàn khốc.
Uesugi Kenshin, Một trăm danh tướng nước ta, tác giả Utagawa Yoshikazu, 1858 
Uesugi Kenshin phi ngựa ra trận, tác giả Tsukioka Yoshitoshi, 1883: 
Meisho Takeda Shingen, tác giả Utagawa Kuniyoshi, 1845: Danh tướng Takeda Shingen 
Các tướng của Takeda, tác giả Utagawa Kuniyoshi: Đội quân tinh nhuệ của Takeda 
Trận chiến Kawanakajima, trích từ “Những vị lãnh đạo dũng cảm trong ba mươi sáu trận chiến”, tác giả Utagawa Kuniyoshi, 1862 
Takeda Shingen và Uesugi Kenshin tại Kawanakajima, tác giả Torii Kiyomasu 
Ninja, tác giả Utagawa Kunisada, 1830
Takeda Shingen: Cuộc nổi loạn và tham vọng mở rộng lãnh thổ
Không rõ vì lý do gì, có vẻ Takeda Nobutora muốn phế truất Shingen khỏi vị trí người thừa kế để nhường chỗ cho đứa con thứ Nobushige. Đương nhiên, Shingen nổi giận. Có tin đồn Imagawa đã giật dây, thôi thúc Shingen lật đổ cha mình rồi đày ông tới Suruga, lãnh thổ nhà Imagawa.
Ổn định vùng Kai xong, Takeda Shingen chuyển hướng lên phía Bắc, chinh phục phần còn lại của vùng Shinano rộng lớn trải dài từ biển này qua biển kia.
Hai lãnh chúa ở phía Bắc Shinano tìm đường đến Echigo, cầu xin tướng Uesugi Kenshin (vừa nắm quyền lực dòng họ Uesugi) giúp họ chống lại Takeda. Kenshin lo lắng trước tình hình phía Nam nên đồng ý giúp đỡ, tập hợp quân đội đối đầu với Takeda. Hai bên gặp nhau ở đồng bằng Kawanakajima năm 1553, nhưng chỉ giao tranh nhỏ và chẳng ai chiếm được gì.
Việc này lặp lại hai lần nữa trong bốn năm. Cứ như thành nghi lễ vậy! Nhưng trận Kawanakajima lần thứ tư đã đi vào sử sách. Hai bên đều ghi lại sử liệu của mình, phe Takeda viết Koyo Gunkan (Chuyện chiến tranh) còn dòng Uesugi viết Essa-shiryo Kohon (Ghi chép vùng Echigo và Sado).
Tháng 10 năm 1561, Uesugi Kenshin biết Takeda Shingen lại đang tìm cách thọc chân vào Echigo nên quyết bỏ dở vụ đánh nhau với daimyō Hojo Ujiyasu. Hai bên này đã “giao đấu” ba lần rồi, cơ bản toàn là dàn quân hù dọa lẫn nhau. Chỉ có cái lần thứ tư này mới là trận đánh thật sự.
Uesugi đóng quân trên đỉnh núi Saijoyama phía Tây Nam lâu đài Kaizu, nơi Takeda để lại một nhóm lính nhỏ. 20 ngàn quân của Uesugi chia làm hai: 8 ngàn đóng ở phía Bắc sông Chikumagawa gần bờ; đám còn lại bí mật leo lên Saijoyama từ phía Đông định đánh úp.
Kenshin cũng tinh lắm, cứ để ý động tĩnh. Nhìn qua tình hình địch, thấy lửa trại ít hơn nghĩa là quân cũng ít nên ổng biết ngay có chuyện mờ ám.
Khám Phá Lịch Sử Thế Giới
Long Tranh Hổ Đấu Bất Phân Thắng Bại ở Kawanakajima
Trong màn đêm tĩnh mịch, đội quân của Kenshin lặng lẽ băng qua sông và tiến xuống sườn núi, sẵn sàng tập kích đội quân của Takeda Shingen, vốn đang dàn trận theo thế “Cánh Hạc”. Kế hoạch của Kenshin là tung đội kỵ binh đánh thẳng vào đội hình chính của địch, trong khi hai cánh trái phải sẽ khép vòng vây khi kẻ thù rơi vào tình trạng kiệt sức.
Nhưng rồi mọi thứ không diễn ra như vậy. Uesugi Kenshin lại tung ra một chiến lược riêng do ông phát triển với tên gọi “Bánh Xe Luân Chuyển”. Các chiến binh sẽ thay phiên nhau tấn công, gây ra càng nhiều thương vong càng tốt, rồi rút lui để đơn vị khác xông vào thế chỗ. Chiến thuật này đòi hỏi sự phối hợp vô cùng chặt chẽ giữa các đơn vị – và hãy nhớ rằng, thời đó chưa có bộ đàm hay chim đưa thư đâu! Đối với kẻ thù, đội hình này trông chẳng khác nào một cơn lũ binh sĩ vô tận, cực kỳ demoralizing (ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần).
Takeda vẫn án binh bất động trong doanh trại, không hề tỏ ra sợ hãi. Sự bình tĩnh của ông cũng góp phần khích lệ quân sĩ cố thủ – hầu hết các đội quân khác đã tan tác khi đối mặt với chiến thuật “bánh xe” của Kenshin. Bản thân Kenshin, có lẽ sau khi phát hiện một sơ hở hoặc nhận được tin báo Shingen đang ở trong trại, thúc ngựa xông thẳng vào, vung kiếm tấn công. Takeda không có thời gian để cầm vũ khí hay thậm chí đứng dậy.
Ông đành phải dùng chiếc quạt tessen làm vũ khí tự vệ, cầm cự đủ lâu cho tới khi thuộc hạ xông vào dùng giáo đâm ngựa của Kenshin. Thủ lĩnh nhà Uesugi buộc phải tháo chạy, và trận chiến kết thúc
Uesugi Kenshin và Takeda Shingen: Sự kết thúc của mối thù truyền kiếp
Uesugi Kenshin và Takeda Shingen coi nhau là những chiến binh và nhà chiến lược tài ba có cùng chung lý tưởng võ sĩ đạo (bushido). Có một giai thoại kể rằng khi Uesugi nghe tin nguồn cung cấp muối của Takeda bị gia tộc Hojo cắt đứt, ông đã gửi một ít muối cho đối thủ kèm lời nhắn: “Ta chiến đấu bằng kiếm, chứ không phải bằng muối”. Câu chuyện này diễn ra sau một trận chiến huyền thoại của họ.
Nếu Oda Nobunaga không trỗi dậy, cuộc chiến giành quyền lực tối cao trong khu vực của tam thế Kanto (Uesugi, Takeda và Hojo) có thể sẽ kéo dài vô tận. Kenshin và Shingen đều giáng những đòn quyết định vào các lãnh chúa mới bên ngoài: Kenshin tại Tedorigawa năm 1577 và Shingen tại Mikatagahara năm 1573. Đây cũng là trận chiến lớn cuối cùng của Shingen. Vào mùa xuân năm 1573, ông qua đời sau một cuộc bao vây. Uesugi Kenshin công khai bày tỏ tiếc thương trước cái chết của kình địch lâu năm.
Katsuyori, con trai của Shingen, lên nắm quyền lãnh đạo, nhưng do thiếu đi sự kiên nhẫn của cha mình, anh ta khiến gia tộc Takeda sụp đổ vì chính sách bành trướng quân sự quá hung hăng.
Bản thân Uesugi Kenshin mất vào năm 1578. Một số người nghi ngờ ông bị ám sát bởi một shinobi (tên gọi đúng của những người được biết đến với cái tên ninja), trong khi số khác tin rằng đó là do bệnh tật; điều này có khả năng cao hơn vì ông phàn nàn về những cơn đau dạ dày dữ dội. Điều đó xảy ra ngay sau khi ông thành lập liên minh với Takeda Katsuyori. Họ dự định tấn công Oda Nobunaga vào mùa đông nhưng cái chết của Uesugi Kenshin phần lớn đã chấm dứt tham vọng mở rộng của gia tộc này. Mặc dù con trai của Kenshin, Kagekatsu, sau này được Toyotomi Hideyoshi bổ nhiệm là một trong Ngũ quan nhiếp chính, nhưng các gia tộc Uesugi hay Takeda sẽ không bao giờ còn nắm quyền lực thực sự nữa.
