Israel, một quốc gia với lịch sử đầy xung đột và tranh chấp, hiện đang đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị và quân sự tồi tệ nhất kể từ khi thành lập. Bài viết “The Fight for a New Israel” của Dahlia Scheindlin trên Foreign Affairs trình bày về tình trạng nội bộ Israel, những thách thức mà quốc gia này đang đối mặt, và lý do tại sao sự tái thiết nền dân chủ là điều cần thiết để đạt được hòa bình lâu dài. Bài viết nêu bật việc Israel không có một nền tảng dân chủ vững chắc, thiếu một hiến pháp hoàn chỉnh và đang bị lung lay bởi những căng thẳng nội bộ, cùng với cuộc chiến kéo dài với người Palestine.
Cuộc Khủng Hoảng Nội Bộ: Tấn Công Vào Các Thể Chế Dân Chủ
Israel đang phải đối diện với những mối đe dọa từ cả bên trong và bên ngoài. Vào tháng 10 năm 2023, sau cuộc tấn công của Hamas từ Dải Gaza, Israel rơi vào cuộc chiến khốc liệt nhất trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, Scheindlin chỉ ra rằng các vấn đề của Israel không chỉ bắt nguồn từ cuộc chiến mà còn từ chính sự xói mòn dân chủ nội bộ. Sự kiện bạo loạn tại các căn cứ quân sự như Sde Teiman, nơi mà những người biểu tình cánh hữu Israel xâm nhập và chống lại việc quân đội bắt giữ các binh lính bị cáo buộc lạm dụng tù nhân Palestine, là minh chứng cho tình trạng bất ổn này.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu và chính phủ của ông đã bị chỉ trích mạnh mẽ vì cố gắng thay đổi hệ thống tư pháp nhằm tăng cường quyền lực của mình. Những nỗ lực này đã tạo ra một phong trào phản đối lớn, thu hút hàng trăm ngàn người Israel xuống đường từ tháng 1 năm 2023. Họ phản đối kế hoạch của chính phủ nhằm giảm bớt quyền lực của Tòa án Tối cao và củng cố quyền kiểm soát chính trị.
Cuộc khủng hoảng dân chủ của Israel cũng xuất phát từ việc nước này không có một hiến pháp hoàn chỉnh. Mặc dù các nhà lãnh đạo sáng lập đã từng dự định xây dựng một hiến pháp, song sự phản đối từ các đảng phái chính trị, bao gồm các nhóm tôn giáo, đã khiến kế hoạch này bị đình trệ. Hậu quả là Israel vận hành trên cơ sở các luật cơ bản (Basic Laws), nhưng chúng không đủ để đảm bảo sự cân bằng quyền lực và bảo vệ các quyền cơ bản của người dân.
Những Thách Thức Lớn Của Nền Dân Chủ Israel
Scheindlin lập luận rằng, thiếu một nền tảng pháp lý vững chắc và một bộ luật về quyền công dân, Israel đã duy trì tình trạng không rõ ràng về biên giới và quyền công dân, đặc biệt đối với người Palestine. Israel kiểm soát một lượng lớn dân số Palestine ở Bờ Tây và Dải Gaza, nhưng lại không trao cho họ những quyền cơ bản. Điều này tạo ra một tình trạng bất ổn liên tục, với việc mở rộng các khu định cư Do Thái trên các lãnh thổ bị chiếm đóng và làm gia tăng căng thẳng với người Palestine.
Một yếu tố khác ảnh hưởng đến tình trạng bất ổn ở Israel là mối quan hệ phức tạp giữa tôn giáo và chính trị. Do sự phụ thuộc vào các đảng tôn giáo để duy trì liên minh, Israel chưa bao giờ cam kết tách biệt hoàn toàn tôn giáo và nhà nước. Điều này tạo điều kiện cho các nhóm chính trị tôn giáo thúc đẩy các chính sách không chỉ làm xói mòn quyền tự do dân sự mà còn hạn chế quyền của các nhóm thiểu số, bao gồm cả người Palestine sống trong biên giới Israel.
Đọc thêm
Chiến Tranh và Sự Mất Cân Bằng Quyền Lực
Sự phân rã của các thể chế dân chủ không chỉ dừng lại ở việc cải cách tư pháp. Kể từ cuộc chiến với Hamas, chính phủ Netanyahu đã tăng tốc các kế hoạch mở rộng khu định cư và gần như ngừng thực thi luật pháp đối với các khu định cư của người Do Thái ở Bờ Tây. Điều này dẫn đến gia tăng bạo lực từ các nhóm người định cư đối với người Palestine, biến tình hình ở các khu vực bị chiếm đóng thành một cuộc xung đột không thể kiểm soát.
Bên cạnh đó, Scheindlin chỉ ra rằng cuộc chiến hiện tại không chỉ về vấn đề an ninh mà còn phản ánh một cuộc chiến tranh về quyền kiểm soát lãnh thổ và dân tộc tính. Chính phủ của Netanyahu đã công khai ủng hộ việc sáp nhập Bờ Tây và thực hiện các chính sách ưu tiên quyền lợi của người Do Thái trên toàn bộ đất nước, trong khi từ chối trao quyền công dân cho người Palestine ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Nếu tình hình này tiếp tục, Israel sẽ phải đối mặt với một tình trạng giống như chế độ apartheid.
Con Đường Phía Trước: Tái Thiết Nền Dân Chủ
Theo Scheindlin, để đạt được hòa bình lâu dài và chấm dứt xung đột, Israel phải tái định hình nền dân chủ của mình từ gốc rễ. Điều này bao gồm việc xây dựng một hiến pháp đầy đủ, thiết lập các quyền bình đẳng cho tất cả công dân, bao gồm cả người Palestine, và định rõ biên giới quốc gia. Một hiến pháp mới không chỉ phải đảm bảo quyền tự do ngôn luận, tôn giáo, và bình đẳng, mà còn phải thừa nhận quyền tự quyết của người Palestine.
Scheindlin nhấn mạnh rằng quá trình xây dựng một hệ thống chính trị mới có thể là cơ hội để khởi động lại các cuộc đàm phán hòa bình. Một giải pháp hai nhà nước, với việc định rõ biên giới và trao quyền tự trị cho người Palestine, có thể là cơ sở cho một nền hòa bình bền vững. Điều này đòi hỏi Israel phải chấm dứt các kế hoạch sáp nhập và thừa nhận quyền của người Palestine trong các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.
Kết Luận
Cuộc xung đột Israel-Palestine không chỉ là vấn đề giữa hai bên mà còn liên quan đến các khủng hoảng nội bộ của Israel. Để xây dựng hòa bình lâu dài, Israel cần tái thiết nền dân chủ của mình và đưa ra những cải cách triệt để. Nếu không thực hiện những bước đi này, quốc gia này sẽ tiếp tục chìm trong vòng xoáy bạo lực và bất ổn, đe dọa không chỉ sự an toàn của người dân Israel mà còn cả vị thế của nước này trên trường quốc tế.
