Phản ứng ban đầu của Trung Quốc và sự thay đổi quan điểm
Sau khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022, Trung Quốc thể hiện một lập trường thận trọng nhưng vẫn ủng hộ Moscow. Trung Quốc tránh gọi đây là “cuộc xâm lược” mà thay vào đó cho rằng đây là kết quả từ việc phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ, đã kích động bằng việc mở rộng NATO. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị thậm chí còn bày tỏ sự cảm thông với “những lo ngại chính đáng” của Nga.
Tuy nhiên, trong giới học giả và chuyên gia tại Trung Quốc, thái độ lại khác. Ngay sau khi cuộc chiến nổ ra, nhiều chuyên gia bày tỏ lo ngại rằng xung đột sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến mối quan hệ của Trung Quốc với châu Âu và Hoa Kỳ, đồng thời làm gián đoạn kinh tế toàn cầu. Một số học giả như Diêm Học Thông, một trong những chuyên gia hàng đầu về quan hệ quốc tế tại Trung Quốc, cảnh báo rằng tác động tiêu cực của cuộc chiến đối với Trung Quốc sẽ rất lớn, và một cuộc xung đột kéo dài có thể dẫn đến những căng thẳng sâu sắc hơn giữa Trung Quốc và các nước láng giềng như Nhật Bản.
Ban đầu, những lo ngại này được phản ánh rộng rãi trong công luận, nhưng sau hai năm, quan điểm trong giới học giả Trung Quốc đã thay đổi đáng kể. Giờ đây, nhiều chuyên gia tại Trung Quốc lạc quan rằng nền kinh tế của Nga và Trung Quốc đã tránh được những tác động nghiêm trọng từ các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Một số nhà phân tích còn tin rằng Nga đang tái cấu trúc được ngành công nghiệp quốc phòng và không bị cô lập về mặt ngoại giao như nhiều người đã dự đoán ban đầu.
Tính toán sai lầm của Trung Quốc
Mặc dù một số dự đoán của các chuyên gia Trung Quốc đã đúng, như việc sự đồng thuận trong nước của Hoa Kỳ về việc cung cấp vũ khí cho Ukraine có thể sẽ suy yếu, nhưng có những khía cạnh quan trọng đã bị bỏ qua. Một trong những hệ quả lớn nhất mà Trung Quốc dường như không thừa nhận đủ mức là việc cuộc chiến Ukraine đã làm xấu đi mối quan hệ của Bắc Kinh với châu Âu, đặc biệt là sau khi Trung Quốc duy trì sự ủng hộ đối với Nga. Điều này đã dẫn đến một sự rạn nứt khó có thể phục hồi trong quan hệ với nhiều nước châu Âu, và sự gắn kết giữa Trung Quốc và Nga đã khiến các quốc gia đồng minh của phương Tây trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tăng cường phòng thủ.
Trong bối cảnh này, việc các học giả Trung Quốc tiếp tục xem nhẹ các chi phí về kinh tế và ngoại giao mà Trung Quốc phải gánh chịu do ủng hộ Nga là một vấn đề đáng lo ngại. NATO đã tuyên bố rằng Trung Quốc là “một nhân tố quyết định” trong việc tiếp tay cho Nga tiếp tục cuộc chiến, một tuyên bố mà trước đây khó có thể tưởng tượng. Thêm vào đó, sự hoài nghi về quan hệ Trung – Âu cũng gia tăng đáng kể trong giới doanh nghiệp. Trong một khảo sát của Hội đồng Đối ngoại châu Âu vào tháng 7 năm 2024, 65% người tham gia từ 15 quốc gia châu Âu cho rằng Trung Quốc đã đóng vai trò tiêu cực trong cuộc chiến Ukraine.
Đọc thêm
Ảnh hưởng lên chiến lược toàn cầu của Trung Quốc
Cuộc chiến ở Ukraine đang cung cấp cho Trung Quốc những bài học quan trọng về sự phức tạp của chiến tranh hiện đại, cũng như những thách thức đối với sự ổn định của trật tự quốc tế mà Bắc Kinh mong muốn. Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích tại Trung Quốc đã vội vàng rút ra kết luận rằng sự đoàn kết của phương Tây trong việc hỗ trợ Ukraine sẽ không bền vững và rằng Hoa Kỳ và các đồng minh sẽ sớm cạn kiệt nguồn lực hoặc ý chí hỗ trợ Ukraine, điều này có thể dẫn đến sự mất mát chiến lược của Kyiv.
Cách tiếp cận này đã dẫn đến một nhận thức rằng, trong tương lai, nếu Trung Quốc đối mặt với xung đột với Đài Loan, phương Tây cũng sẽ không kiên trì hỗ trợ như đã làm với Ukraine. Tuy nhiên, đây có thể là một đánh giá quá lạc quan và bỏ qua sự quyết tâm của Hoa Kỳ và các đồng minh trong việc bảo vệ các nền dân chủ trước sự xâm lược của các chế độ độc tài.
Tác động đến mối quan hệ Mỹ – Trung
Căng thẳng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ tiếp tục leo thang do sự ủng hộ của Bắc Kinh đối với Moscow. Mặc dù Trung Quốc tuyên bố mong muốn có một mối quan hệ ổn định với Washington, nhưng việc Bắc Kinh tăng cường quan hệ với Nga, bao gồm cả các cuộc tuần tra quân sự chung gần bờ biển Alaska, đang làm tình hình trở nên phức tạp hơn. Trong khi đó, Hoa Kỳ đã áp đặt lệnh trừng phạt lên hơn một chục công ty Trung Quốc vì đã hỗ trợ trực tiếp cho nỗ lực chiến tranh của Nga.
Kết luận
Trung Quốc đã đạt được những lợi ích ngắn hạn từ việc hỗ trợ Nga trong cuộc chiến Ukraine, nhưng những rủi ro lâu dài về kinh tế và chính trị không thể bị phớt lờ. Việc không nhìn nhận đúng mức các chi phí đã và đang phát sinh có thể khiến Trung Quốc rơi vào một tình thế nguy hiểm hơn khi đối mặt với các thách thức toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh căng thẳng gia tăng về vấn đề Đài Loan. Trong khi các học giả và nhà phân tích Trung Quốc tiếp tục rút ra các bài học từ cuộc chiến Ukraine, sự thiếu đánh giá toàn diện về thực tế này có thể dẫn đến những quyết định sai lầm chiến lược trong tương lai.
