Tên gọi khác nhau của các quốc gia ở các thời đại khác nhau không phải là hiếm. Thí dụ, đất nước Ceylon thời trước nay là Sri Lanka. Tương tự, Siam (Xiêm) thành Thailand; Burma (Miến Điện) thành Myanmar, và vân vân. Trong lịch sử vùng Trung Đông, trước năm 1935, Iran được gọi là Ba Tư (phiên âm Hán Việt từ chữ Peria). Nhưng ban đầu đất nước này có tên gọi là “Đất nước của người Aryan”, chỉ vì người Hy Lạp gọi là Persia (Ba Tư), lâu ngày rồi “chết tên” luôn.
Tổ tiên xa xôi của cư dân Iran đồng thời là “họ hàng” của người Ấn Độ da trắng. Có giả thuyết cho rằng họ đến từ phía bắc, tức là các vùng lãnh thổ phía nam nước Nga ngày nay (khu vực bắc Biển Đen, Urals, v.v.). Vào thời cổ đại, người Ấn Độ-Iran tự gọi mình là “arya” hay “Airyāna”, tức là “đất nước của người Aryan”.
Người Hy Lạp gọi “đất nước của người Aryan” là Ba Tư (Persia) theo tên một trong những khu vực lịch sử của các vùng lãnh thổ được mô tả Pars hoặc Fars. Vùng Pars nằm trên bờ Vịnh Ba Tư và nhóm dân tộc Parsi (hay người Ba Tư) sống ở I.ran. Trong thời Đế chế Achaemenid tồn tại từ năm 550 đến 330 trước Công nguyên, vùng Pars là một trung tâm chính trị lớn. Bản thân đế chế khi đó được gọi là Aryanam Xsaoram, nghĩa là “sức mạnh của người Aryan”.
Sau này, vào thời Đế chế Sassanid (224–650 Công nguyên), đất nước này được gọi là Eranshahr, có thể có nghĩa là “vương quốc của người Aryan” hoặc “đế chế I.ran”. Kể từ thế kỷ thứ 7, quá trình Hồi giáo hóa dần dần bắt đầu ở I.ran (trước đây, người I.ran chủ yếu theo đạo Zoroastrian tôn thờ lửa), nhưng cái tên này vẫn được giữ nguyên. Đáng chú ý là trong Zoroastrianism, cư dân ở các vùng lãnh thổ phía bắc I.ran và miền nam Afghanistan được gọi là “Ariana”.
PERSIA (BA TƯ) CHÍNH THỨC TRỞ THÀNH I.RAN NHƯ THẾ NÀO?
Vào năm 1795–1925, dưới thời trị vì của Qajars (triều đại Thổ Nhĩ Kỳ), đất nước này được gọi là “quốc gia I.ran Tối thượng”. Tuy nhiên, ở các nước khác trên thế giới trong thời kỳ này, I.ran vẫn được gọi là Ba Tư. Trong thời hiện đại, việc người I.ran sử dụng cái tên Ba Tư là do bị ảnh hưởng bởi văn hóa phương Tây. Những khái niệm như “mèo Ba Tư” hay “thảm Ba Tư” nảy sinh trong thời kỳ này.
Mặc dù thực tế là trong suốt lịch sử của mình, người I.ran đã cố gắng nhấn mạnh mối liên hệ của họ với tổ tiên người Aryan, nhưng Ba Tư chỉ chính thức đổi tên thành Iran vào năm 1935. Khi đó, Reza Pahlavi, người cai trị từ năm 1925, đã đệ đơn lên Hội Quốc Liên yêu cầu cộng đồng thế giới chấp thuận cái tên “I.ran”.
Được biết, dưới sự lãnh đạo của Reza Pahlavi, triều đại Qajar bị lật đổ và ông trở thành Shah mới.
Đọc thêm
Trong xã hội Iran nảy sinh những bất đồng xung quanh việc thay đổi tên nhà nước: những người phản đối tên mới cho rằng sự thay đổi như vậy sẽ tước bỏ một phần quá khứ vĩ đại của đất nước. Để giải quyết xung đột, kể từ năm 1959, nhà cai trị đã cho phép sử dụng cả hai tên, có giá trị như nhau.
Triều đại Pahlavi cai trị cho đến năm 1979 thì chế độ quân chủ bị Cách mạng Hồi giáo Iran lật đổ và đất nước chính thức được gọi là Cộng hòa Hồi giáo I.ran cho đến tận ngày nay.
