Rudolf Diesel, cha đẻ của động cơ đốt trong kích nổ nhờ quá trình nén hỗn hợp nhiên liệu mang tính cách mạng (động cơ diesel), là một nhân vật có tầm quan trọng lịch sử to lớn. Phát minh của ông đã biến đổi nhiều ngành công nghiệp, nhưng cuộc đời ông kết thúc bằng một vụ mất tích bí ẩn đến nay vẫn khiến các nhà sử học bối rối.
NHỮNG NĂM THÁNG ĐẦU ĐỜI
Rudolf Diesel sinh ngày 18/3/1858 ở Paris trong một gia đình người Đức. Khi Chiến tranh Pháp-Phổ bùng nổ vào năm 1870, họ phải chuyển sang London rồi sau đó về định cư ở Bavaria, miền nam nước Đức.
Cậu bé Rudolf học giỏi và có nhiều tài năng xuất chúng, thông thạo tiếng Pháp, tiếng Anh và tiếng Đức, ngoài ra còn có niềm đam mê với thơ ca và âm nhạc – làm thơ khá hay và chơi piano xuất sắc.
Ngay từ khi còn nhỏ, Diesel đã thể hiện tính ham học hỏi. Thành tích cao trong học tập đã giúp anh nhận được học bổng của Học viện Bách khoa Hoàng gia Bavaria mới thành lập ở Munich. Chính tại đây, Diesel đã may mắn gặp được một người đàn ông có ảnh hưởng lớn đến những nỗ lực trong tương lai của anh – đó là Karl von Linde, một giáo sư cơ khí còn khá trẻ. Von Linde được biết đến với công trình tiên phong trong lĩnh vực công nghệ điện lạnh và khả năng truyền cảm hứng cho học trò của mình. Họ nhanh chóng trở nên thân thiết bởi cùng chung niềm đam mê về kỹ thuật và đổi mới.
Von Linde đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình sự nghiệp của Diesel. Dưới sự hướng dẫn của ông, Diesel đã phát triển các kỹ năng của mình và bắt đầu vượt ra khỏi ranh giới truyền thống. Von Linde khuyến khích Diesel áp dụng trí tưởng tượng và trí tuệ to lớn của mình để giải quyết các vấn đề thực tế, tạo ra một môi trường mà trong đó những ý tưởng sáng tạo bay bổng và tư duy khoa học chặt chẽ luôn song hành.
Mối quan hệ này đã dẫn đến một loạt dự án chung đặt nền móng cho những thành công trong tương lai của Diesel. Khi làm việc với von Linde, Diesel luôn say mê với các nghiên cứu tiên tiến và ứng dụng thực tế các khái niệm lý thuyết, điều này ảnh hưởng sâu sắc đến cách tiếp cận kỹ thuật và những ý tưởngphát minh sáng chế của ông.
Sau khi tốt nghiệp, Diesel cùng von Linde thành lập một nhà máy điện lạnh công nghiệp ở Paris. Đây là sự khởi đầu của mối quan hệ hợp tác chuyên nghiệp hiệu quả, trong thời gian đó họ đã được cấp bằng sáng chế cho nhiều phát minh. Sự nghiệp ban đầu của Diesel được đánh dấu bằng sự đổi mới không ngừng và mong muốn vượt qua ranh giới của công nghệ hiện có.
Tuy nhiên, bất chấp sự hợp tác thành công, Diesel vẫn khao khát nhiều hơn thế. Anh muốn có cơ hội tự mình phát triển những ý tưởng của chính mình. Kinh nghiệm với von Linde, mặc dù vô giá, nhưng cũng cho thấy những hạn chế khi làm việc cho một công ty lớn. Tất cả các phát minh và bằng sáng chế đều thuộc về công ty chứ không thuộc về cá nhân người sáng tạo.
Nhận thức này đã thúc đẩy tham vọng của Diesel trong việc tự mình phát triển một thứ gì đó hoàn toàn mới. Những thành tựu ban đầu trong sự nghiệp của ông đã đặt nền móng cho nỗ lực này, tạo tiền đề cho công việc tương lai về một loai động cơ đốt trong mang tên ông.
SÁNG CHẾ ĐỘNG CƠ DIESEL
Vào cuối thế kỷ 19, động cơ hơi nước là trụ cột của các ngành công nghiệp, nhưng chúng cực kỳ kém hiệu quả. Trung bình, động cơ hơi nước chỉ có thể sử dụng chưa tới 10% tổng năng lượng mà nhiên liệu có thể cung cấp – phần lớn năng lượng bị mất đi dưới dạng nhiệt. Nhận ra sự kém hiệu quả này, Rudolf Diesel đã nung nấu ý tưởng phải tìm ra một giải pháp hiệu quả hơn.
Các nghiên cứu về nhiệt động học của ông cho thấy khả năng lý thuyết tạo ra động cơ có hiệu suất cao hơn đáng kể, điều này khiến ông muốn biến lý thuyết này thành hiện thực. Do đó Diesel bắt đầu phát triển động cơ đốt trong, loại động cơ này rất khác so với động cơ hơi nước thời đó. Thay vì sử dụng hơi nước, thiết kế của nó dựa vào lực nén không khí để đốt cháy nhiên liệu, loại bỏ nhu cầu về nguồn đánh lửa bên ngoài như bugi. Cách tiếp cận sáng tạo này hứa hẹn sẽ nâng cao hiệu quả bằng cách tối đa hóa việc khai thác năng lượng từ nhiên liệu.
Công việc của Diesel rất tỉ mỉ và lấy cảm hứng từ mong muốn cách mạng hóa sức mạnh công nghiệp. Ông đã dành nhiều năm thử nghiệm các thiết kế và nhiều loại nhiên liệu khác nhau nhằm nỗ lực tạo ra một kiểu động cơ có thể hoạt động hiệu quả trong nhiều điều kiện khác nhau. Đến năm 1896, ông đã phát triển nguyên mẫu hoạt động đầu tiên của cái mà ngày nay chúng ta gọi là động cơ diesel. Động cơ này hoạt động với hiệu suất nhiên liệu 26%, cao hơn gấp đôi so với động cơ hơi nước hiện có.
Con đường dẫn đến bước đột phá này đầy rẫy thử thách và nguy hiểm. Trong những thử nghiệm đầu tiên của mình, Diesel tập trung vào việc cải tiến các động cơ hơi nước hiện có, nhưng một dự án đầy tham vọng đã khiến ông suýt phải trả giá bằng mạng sống.
Trong quá trình thử nghiệm động cơ sử dụng hơi amoniac, một vụ nổ thảm khốc đã xảy ra, khiến Diesel bị thương nặng và phải nằm viện vài tháng. Thị lực của ông bị tổn thương vĩnh viễn, và đó là một lời nhắc nhở rõ ràng về những rủi ro liên quan đến việc phát triển công nghệ mới.
Tuy nhiên, Diesel vẫn không bỏ cuộc dù gặp phải vô số khó khăn về mặt kỹ thuật, từ hư hao vật chất đến hỏng hóc máy móc. Mỗi trở ngại đều trở thành bài học đưa ông đến gần hơn với mục tiêu của mình. Khó khăn tài chính do phải liên tục thử nghiệm cũng đè nặng, tạo thêm áp lực phải thành công.
Tuy nhiên, sự kiên trì và nhẫn nại của Diesel đã giúp ông vượt qua được thời điểm khó khăn này. Đến năm 1898, động cơ mang tên ông đã trở thành một cỗ máy mạnh mẽ và đáng tin cậy. Khả năng hoạt động hiệu quả trên nhiều loại nhiên liệu đã khiến nó trở nên cực kỳ linh hoạt và hấp dẫn đối với nhiều ngành công nghiệp.
Sự thành công của động cơ diesel là một cuộc cách mạng thực sự. Hiệu quả vượt trội của nó giúp tiết kiệm chi phí đáng kể cho các ngành công nghiệp phụ thuộc vào công suất động cơ. Các nhà máy, xe lửa, tàu thủy và thậm chí cả các phương tiện quân sự bắt đầu sử dụng động cơ diesel do nhận ra những lợi ích kinh tế và hiệu suất năng lượng mà loại động cơ này mang lại.
Động có diesel ra đời đã tác động mạnh mẽ đến ngành công nghiệp toàn cầu, cho phép quá trình vận chuyển và sản xuất được thực hiện hiệu quả hơn, giảm chi phí và tăng năng suất. Khả năng hoạt động bằng nhiều loại nhiên liệu khác nhau của động cơ, bao gồm các sản phẩm dầu mỏ và dầu thực vật, đã mở rộng hơn nữa khả năng ứng dụng thực tiễn.
Đến đầu thế kỷ 20, động cơ diesel đã trở nên phổ biến, Rudolf Diesel trở thành nhân vật chủ chốt trong lịch sử công nghiệp. Phát minh của ông không chỉ làm thay đổi các ngành công nghiệp hiện có mà còn mở đường cho những tiến bộ công nghệ mới.
Đọc thêm
SỰ BIẾN MẤT BÍ ẨN
Vào ngày 29/9/1913, Rudolf Diesel lên tàu SS Dresden ở Antwerp để đi đến Harwich trên bờ biển phía đông nam nước Anh. Điểm đến của ông là London, nơi ông có cuộc gặp với các quan chức Bộ Hải quân Anh để thảo luận về việc cấp phép cho động cơ tàu ngầm.
Buổi tối cuối cùng của Diesel trôi qua một cách lặng lẽ: ông ăn tối với những hành khách khác và về cabin của mình vào khoảng 10 giờ tối, nhờ người khuân vác đánh thức lúc 6 giờ 15 sáng.
Khi người khuân vác đến vào buổi sáng, cabin của Diesel trống rỗng. Drap giường vẫn phẳng phiu và quần áo ngủ vẫn được gấp gọn gàng. Kiểm tra kỹ hơn, mọi người thấy mũ và áo khoác của ông được đặt gọn gàng gần lan can tàu, nhưng bản thân Diesel thì không thấy đâu. Đây là sự khởi đầu của một trong những bí ẩn kéo dài nhất trong lịch sử hiện đại.
Sự biến mất của Diesel đã làm dấy lên nhiều giả thuyết. Lời giải thích đơn giản nhất là cái chết do tai nạn – người ta cho rằng Diesel, có lẽ bị mất thăng bằng, đã rơi xuống biển trong đêm. Tuy nhiên, do không ai chứng kiến và thời tiết yên tĩnh đêm đó khiến giả thuyết này ít có khả năng xảy ra.
Một giả thuyết khác cho rằng ông quyên sinh. Trong nhật ký của Diesel, được tìm thấy trong cabin của ông, có một chữ thập nhỏ được ghi bên cạnh ngày anh ta mất tích, điều này có thể cho thấy ý định quyên sinh. Cũng có tin đồn về khó khăn tài chính và đầu tư thất bại.
Một số nguồn tin cho rằng Diesel đã để lại cho vợ một túi tiền kèm theo chỉ dẫn không được mở nó ra trong một tuần. Những chi tiết này làm dấy lên suy đoán rằng có thể ông đã quyên sinh.
Tuy nhiên, giả thuyết gây tò mò nhất là Diesel đã bị thủ tiêu. Căn cứ vào thời điểm mất tích – ngay trước một thỏa thuận có khả năng sinh lợi với Hải quân Anh – một số người đã suy đoán về một vụ ám sát.
Người ta tin rằng các đặc vụ Đức lo ngại về khả năng đối thủ cạnh tranh (người Anh) sẽ được phép sử dụng động cơ Diesel nên có thể loại bỏ ông. Những người khác nghi ngờ rằng các đối thủ cạnh tranh kinh doanh hoặc thậm chí các công ty dầu mỏ lớn, bị đe dọa bởi phát minh của Diesel, có thể có động cơ để loại bỏ ông.
Bất chấp các cuộc tìm kiếm và điều tra rộng rãi, sự biến mất của Rudolf Diesel vẫn chưa được giải đáp. Việc thiếu bằng chứng cụ thể tạo cơ hội cho những suy đoán nghiêng về thuyết âm mưu. Việc 10 ngày sau đó một con tàu Hà Lan phát hiện ra một thi thể vô thừa nhận được mô tả là có ngoại hình khá giống với Diesel (mặc dù thông tin này chưa được xác nhận) lại phủ thêm lên vụ việc một lớp sương mù bí ẩn.
Sự biến mất của Diesel để lại những hậu quả đáng kể. Nó nhấn mạnh sự cạnh tranh công nghiệp và địa chính trị khốc liệt vào thời điểm đó, đồng thời đặt ra câu hỏi về mức độ mà các cá nhân hoặc quốc gia có thể thực hiện để bảo vệ lợi ích của mình.
KẾT LUẬN
Cuộc đời của Rudolf Diesel được đánh dấu bằng những thành tựu đáng chú ý và những bí ẩn chưa được giải đáp.
Phát minh của ông về động cơ diesel đã cách mạng hóa ngành công nghiệp, mang lại hiệu quả và tính linh hoạt chưa từng có cho các ngành vận tải và sản xuất. Tuy nhiên, sự biến mất đột ngột và không thể giải thích được của ông vào năm 1913 đã để lại một bí ẩn dai dẳng, tiếp tục gây thắc mắc cho các nhà sử học và giới khoa học công nghệ nói chung.
