Ngày 29/5/1985, trận chung kết Cúp C1 châu Âu (European Champion Clubs’ Cup, từ 1992 đổi tên thành Champions League) được tổ chức tại Sân vận động Heysel ở thủ đô Brussels của Bỉ; đó là cuộc so tài giữa hai CLB khổng lồ của bóng đá châu lục vào thời điểm đó – Liverpool của Anh và Juventus của Ý. Khoảng 1 tiếng đồng hồ trước khi trận đấu bắt đầu, một tai nạn kinh hoàng đã xảy ra: một bức tường ở khán đài đã bị sập do áp lực từ người hâm mộ, tiếp theo đó là một vụ giẫm đạp kinh hoàng khiến 39 người thiệt mạng, 600 người khác bị thương.
VÉ CHỢ ĐEN + TỔ CHỨC KÉM
Sân vận động Heysel được xây dựng từ năm 1930, kể từ đó, 3 trận chung kết Cúp C1 châu Âu, 3 trận chung kết Cup C2 và trận chung kết Euro 1972 đã được tổ chức tại đây. Vào thời điểm diễn ra trận đấu giữa Liverpool và Juventus, đấu trường 55 tuổi này đã xuống cấp trầm trọng: khán đài đã ọp ẹp theo đúng nghĩa đen, và chỉ cần đá nhẹ vào các bức tường bao được xây bằng gạch táp-lô là có thể tạo ra một lỗ hổng. Có nhiều người đã lợi dụng những lỗ hổng như thế để trốn vé chui vào sân xem chùa; cộng với nhiều lý do khác nữa, số khán giả vào sân vượt hơn nhiều so với mức mà sân vận động có thể chứa được.
Liverpool và Juventus mỗi bên được phân bổ 15 nghìn vé nhưng tổng cộng có khoảng 50 nghìn cổ động viên (CĐV) của cả hai bên đã vào sân. CĐV mỗi đội được bố trí ở một khu vực khán đài riêng biệt, cách rời nhau bởi khu vực Z là khu trung lập, dành cho khán giả Bỉ và khách vãng lai từ các nước khác. Ở khu vực Z, khán giả Bỉ ngồi tập trung gần phía khu dành cho CĐV Ý, do không ưa các CĐV quá khích của Anh. Nhưng có quá nhiều fan hâm mộ Juve (chủ yếu người Ý) có vé khu vực Z (do mua lại vé chợ đen với giá rất cao từ dân Bỉ ở ngoài sân) nên họ buộc phải ngồi ở gần với khu vực “Liverpool”.
Sự ham muốn lợi nhuận của dân “phe” vé kết hợp với sự vô trách nhiệm của ban tổ chức đã dẫn đến hậu quả nặng nề. Một giờ trước khi trận đấu bắt đầu, các CĐV Liverpool bắt đầu ném những lời lăng mạ, sau đó là đồ vật, qua hàng rào dây mỏng, nhắm vào CĐV Juve ở bên khu vực Z. Khi không còn gì để ném, các hooligan Anh đã leo qua hàng rào và một cuộc ẩu đả nổ ra ở khu Z – nắm đấm, lòng bàn chân, gậy sắt và mọi thứ có thể dùng đều được sử dụng.
THẢM KỊCH
Khán giả Bruno Guarini người Ý thuật lại khi được tờ The Guardian phỏng vấn: “Họ tràn qua hàng rào, lao vào chúng tôi. Alberto, con trai tôi, bị ép vào hàng rào. Những lời cuối cùng của con tôi là “Papa, mi stanno schiaccando” – (Bố ơi, họ đang nghiền nát con)”. Bản thân Guarini cũng bị đè ngất trong cơn biến loạn, và khi tỉnh lại, ông nhất quyết yêu cầu nhân viên cứu hộ phải tìm kiếm con trai mình. Alberto đã được tìm thấy, nhưng cậu bé đã không còn thở…
Giống như 38 người khác, chú bé Alberto đã chết sau khi bức tường đối diện khu vực Liverpool sụp đổ với một tiếng nổ lớn: công trình không thể chịu được áp lực của những người Ý lao vào đó để trốn tránh cơn mưa bạo lực của người Anh. Sau vụ sập, người hâm mộ chạy vào góc tường vì tưởng chừng đó là lối thoát duy nhất nhưng ở đó đã có một đám đông đang kẹt cứng. Mọi người quằn quại trong đau đớn, và cảnh sát (vì lý do nào đó chỉ có 25 người trong toàn bộ sân vận động khổng lồ) đã chặn các lối ra khỏi khán đài, khiến cho không một ai có thể thoát xuống mặt sân cỏ để lánh nạn.
Giờ thi đấu chính thức đã đến gần. Một lực lượng cảnh sát bổ sung được cử đến cùng với một lượng lớn nhân viên cứu hộ, khẩn trương “thu dọn chiến trường”. Nạn nhân của vụ bạo động được tập kết ở bãi đỗ xe hơi bên ngoài sân…
Sự hoảng loạn đã được giải quyết sau khoảng hơn nửa giờ. Suốt thời gian ấy, trên loa phóng thanh, MC chính luôn cố gắng trấn an khán giả đang sôi sục ở các khu vực khác, thông báo rằng trận đấu vẫn sẽ diễn ra, tuy hơi muộn một chút.
Các cầu thủ không muốn thi đấu. Rõ ràng: ai có thể chơi bóng nếu có người vừa chết ở đó? Nhưng đại diện cảnh sát Bỉ kiên quyết: trận đấu phải được tổ chức, nếu không mọi chuyện sẽ càng trở nên tồi tệ hơn. Cuối cùng, hai đội cũng đã ra sân, Juventus giành chiến thắng – bàn thắng duy nhất được ghi bởi Michel Platini, người sau đó phát biểu: “Chúng tôi dâng chiến thắng này cho những người hâm mộ chẳng may đã bỏ mạng vì bạo lực trong bóng đá”.
Trong suốt 90 phút diễn ra trận đấu, các nhân viên y tế bận rộn với việc đưa những người bị thương ra ngoài và đếm số người chết.
Đọc thêm
HẬU QUẢ & KHẮC PHỤC
CĐV Liverpool gây thảm kịch, nhưng toàn bộ nền bóng đá Anh bị trừng phạt.
Vào thời điểm đó, thành phố Liverpool có hai niềm tự hào là môi trường âm nhạc xuất sắc và một CLB bóng đá lừng danh thế giới. Nhưng thảm kịch Heysel là một đòn giáng mạnh vào trái tim kiêu hãnh của người dân Liverpool – đối với họ, đó là một ngày đen tối.
Một ngày sau thảm kịch, trang nhất của tờ The Mirror ghi dòng chữ lớn: “Ngày bóng đá xuống mồ”. Trên tờ The Guardian, các nhà báo kêu gọi cấm các đội bóng Anh thi đấu ở châu Âu vì các fan cuồng đã mang đến nỗi nhục quá nặng nề.
The Guardian viết: “Chúng ta là gốc rễ của sự lây nhiễm. Chúng ta là quê hương của virus bạo lực bóng đá và chúng ta cần phải có hành động phù hợp. Việc cấm các CLB Anh thi đấu trên các sân cỏ châu Âu tất nhiên sẽ gây ra tác hại lớn cho bóng đá nước nhà: các ngôi sao tầm cỡ thế giới sẽ chuyển ra nước ngoài. Tiêu chuẩn sẽ thay đổi. Tượng đài sẽ sụp đổ. Nhưng cách duy nhất để chữa khỏi loại virus nguy hiểm và bí ẩn này là cách ly – một chế độ cách ly nghiêm ngặt nhất!”.
Những lời kêu gọi đã được lắng nghe: đầu tiên Liên đoàn Bóng đá Anh (FA) công bố lệnh cấm, sau đó là UEFA. Tất cả các câu lạc bộ Anh đều bị cấm thi đấu ở châu Âu trong 5 năm. Liverpool, thủ phạm chính, bị cấm 6 năm.
Sau năm 1985, các câu lạc bộ Anh đều hi vọng lệnh cấm sẽ được dỡ bỏ sớm hơn thời hạn, nhưng các sự kiện diễn ra trên thực tế thì lại khiến cho điều đó trở nên xa vời. Năm 1986, khoảng 150 cổ động viên West Ham và Manchester United ẩu đả trên một chuyến phà xuyên eo biển; năm 1987, một trận đấu cấp đội tuyển giữa Tây Đức và Anh ở Düsseldorf khiến một người bị thương và 48 người bị bắt. Hành vi của nhiều cổ động viên Anh tại Euro 1988 khiến người ta lo ngại rằng giờ đây lệnh cấm cũng có khả năng sẽ được áp đặt cho đội tuyển Anh.
Quyết không nhắm mắt làm ngơ, Thủ tướng Anh khi đó là Margaret Thatcher tuyên chiến với người hâm mộ. Chính phủ coi vấn đề côn đồ không phải là một phần của lịch sử bóng đá mà là một phần của cuộc khủng hoảng kinh tế xã hội: thợ mỏ đình công, những hội nhóm vô chính phủ punk, các nhóm rocker chuyên đua mô tô trái phép – tất cả được gọi bằng thuật ngữ chung là “các băng nhóm say xỉn”, mà Chủ nghĩa Thatcher quyết loại bỏ triệt để. Sáng kiến đầu tiên của chính phủ được gọi là Goalies against Hoolies (Thủ môn chống côn đồ): theo Thatcher, các thủ môn nên nói với những kẻ côn đồ tại sao đánh nhau là xấu. Thứ hai là sự ra đời của FAN ID, tức là thẻ CĐV, nhằm mục đích loại bỏ các côn đồ trên sân vận động. Thứ ba là tăng cường chất lượng cảnh sát: cầm dùi cui nặng, ngồi trên lưng ngựa, dắt chó bên mình, còng tay liên hoàn (nối nhau bằng dây xích… Chính phủ Anh hi vọng cuộc chiến sẽ hiệu quả.
Chính sách xử lý những kẻ gây rối đã khiến ranh giới giữa một kẻ côn đồ đánh nhau với một cổ động viên bình thường thích xem bóng đá và uống bia đã bị xóa bỏ hoàn toàn. Điều này dẫn đến những hậu quả khủng khiếp – thảm kịch Hillsborough, sự sụp đổ về lượng khán giả, cơ sở hạ tầng và danh tiếng của bóng đá Anh xuống đáy hoàn toàn. Xin nói thêm về thảm kịch Hillsborough. Đó là vụ giẫm đạp chết người tại Sân vận động Hillsborough ở Sheffield, Nam Yorkshire, Anh, vào ngày 15/4/1989 trong trận bán kết Cúp FA giữa Liverpool và Nottingham Forest với tổng cộng 97 người tử vong và 766 người bị thương, đây là thảm họa chết nhiều người nhất trong lịch sử thể thao Anh.
Các chính sách của Thatcher đối với lĩnh vực bóng đá mà bà ít hiểu biết là quá cực đoan và gây thương tổn nhiều mạng người – vì vậy khi bà qua đời vào năm 2013, không câu lạc bộ nào ở Premier League dám tuyên bố một phút im lặng để tưởng niệm bà.
Lệnh cấm tham gia các giải đấu ở châu Âu đã khiến bóng đá Anh đóng băng. Nhưng xét trên các phương diện khác, những chính sách của Thatcher đã mang lại cho nền bóng đá này một động lực mới.
Sau khi lệnh cấm được đưa ra, những ngôi sao hàng đầu của bóng đá Anh những năm 80 – Ian Rush, Gary Lineker, Mark Hughes, Mark Hateley… – đã rời khỏi đất nước.
Nước Anh trở thành khu vực bị loại trừ – cầu thủ từ các nước khác của châu Âu không muốn đến đó. Số lượng người khán giả đến sân tụt dốc thê thảm, cơ sở hạ tầng xuống cấp trầm trọng, và bầu không khí bóng đá nhìn chung vô cùng u ám – ngày càng có ít tiền đầu tư vào bóng đá và ngày càng có nhiều mong muốn thay đổi điều gì đó. Từ đống đổ nát của những chiến thắng trong quá khứ, vào năm 1992 FA đã tạo lập Premier League (Giải Ngoại hạng Anh) và Giải này đã phát triển nhanh, mạnh, mang lại cho các câu lạc bộ sự độc lập tài chính được chờ đợi từ lâu và hy vọng về một tương lai vươn tầm thời đại.
Đã 39 năm trôi qua kể từ Thảm họa Heysel, Premier League đã trở thành giải đấu đắt giá nhất thế giới. Và, trận chung kết Champions League tiếp theo (tính từ sau năm 1985) của Liverpool diễn ra vào năm 2005 – đội bóng Anh đã đánh bại Milan trong một trận đấu kịch tính trên chấm phạt đền.