Khoảng 5.300 năm trước, một nền văn minh cổ đại đã xuất hiện ở miền đông Trung Quốc với một thành phố trung tâm vô cùng tráng lệ; vào thời đó loại thành phố hoành tráng như thế chưa từng thấy trước đây ở khắp châu Á và có lẽ trên toàn thế giới.
Những dấu vết còn sót lại của nền văn hóa Lương Chử, phát sinh dọc theo bờ đồng bằng châu thổ sông Dương Tử ở miền đông Trung Quốc, là bằng chứng cho thấy xã hội loài người thời kỳ đồ đá mới độc đáo như thế nào và có khả năng làm được những gì.
Tàn tích của thành phố Lương Chử được các nhà khảo cổ phát hiện cho thấy nhiều dấu hiệu về những thành tựu xã hội, văn hóa và công nghệ của thời kỳ này, đặc biệt là trong nông nghiệp, bao gồm việc xây dựng kênh, đập và hồ chứa. Trong các tài liệu khảo cổ, bạn có thể tìm thấy những mô tả về Lương Chử như là “Venice của phương Đông” thời kỳ đồ đá mới.
Tuy nhiên, kỳ quan thực sự của thế giới này không tồn tại được lâu.
Sau khi tồn tại được khoảng 1.000 năm, nền văn hóa Lương Chử đã sụp đổ một cách bí ẩn và thành phố cổ đột nhiên bị bỏ hoang suốt 4.300 năm, cho đến tận ngày nay. Phiên bản phổ biến nhất là một trận lụt lớn, được biểu thị bằng một lớp đất sét mỏng được phát hiện trên đống đổ nát của thành phố. Tuy nhiên, không thể thiết lập mối liên hệ rõ ràng giữa cái chết của một nền văn minh phát triển như vậy với sông Dương Tử, con sông được coi là “có bản chất khá hung hãn”; vì vậy khá nhiều huyền thoại khác nhau đã nảy sinh xung quanh sự kiện này.

Trong một nghiên cứu mới, một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã kiểm tra các thành phần khoáng chất (hoặc speleothem) của nhũ đá từ hai hang động dưới nước trong khu vực lưu giữ các dấu hiệu hóa học của điều kiện khí hậu cổ xưa.
Phân tích các mẫu cho thấy sự tàn phá của thành phố Lương Chử trùng hợp với thời kỳ mưa cực lớn có lẽ kéo dài hàng thập kỷ cách đây hơn 4.300 năm. Sự thay đổi khí hậu này rõ ràng là do Dao động Nam (El Niño trong tiếng Tây Ban Nha – có nghĩa “chú bé”) – sự biến động về nhiệt độ của lớp nước bề mặt ở xích đạo Thái Bình Dương.
Các nhà nghiên cứu cho rằng mưa gió mùa kéo dài có thể dẫn đến lũ lụt nghiêm trọng ở sông Dương Tử và các nhánh của nó đến nỗi ngay cả những con đập và kênh rạch phức tạp cũng không thể chịu được lượng nước khổng lồ, phá hủy thành phố và buộc người dân phải chạy trốn.
Bất chấp khả năng của xã hội Lương Chử trong việc quản lý hiệu quả tài nguyên nước, sử dụng cơ sở hạ tầng trị thủy để giảm thiểu lũ lụt và/hoặc để tưới tiêu, họ không thể đối phó với lượng mưa lớn.

Cuối cùng, lũ lụt không ngừng dường như đã buộc người dân Lương Chử phải từ bỏ thành phố và nhà cửa của mình trên đồng bằng Thái Hồ, cuối cùng dẫn đến sự sụp đổ của toàn bộ nền văn minh. Trong hàng trăm năm sau đó, các nền văn hóa cổ đại khác đã cố gắng thay thế Lương Chử, nhưng nước đã phá hủy hoàn toàn khả năng phát triển của các cộng đồng thời kỳ đồ đá mới trong khu vực.
Đọc thêm
Theo một phiên bản, sau đó nhà Hạ được thành lập vào khoảng năm 2070 trước Công nguyên, được coi là triều đại phong kiến đầu tiên (và sơ khai) của Trung Quốc, do Đại Vũ lãnh đạo. Có ý kiến cho rằng vua Vũ đã xây dựng một triều đại hùng mạnh nhờ các biện pháp trị thủy hữu hiệu, nhưng rất có thể thời gian trị vì của vua Vũ chỉ đơn giản là trung hợp với thời điểm khi các yếu tố thủy họa rút lui và khí hậu lại bắt đầu chuyển từ ẩm ướt sang khô ráo. Đây chính là ý nghĩa của việc ở đúng nơi, đúng thời điểm.
PS: Tháng 7/2019, Ủy ban Di sản Thế giới của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã quyết định đưa Di chỉ Lương Chử vào Danh sách Di sản Thế giới.