Hôm nay lão Bá tôi xin được hầu chuyện quý vị về một nhân vật tuyệt vời đã kết hợp được những thứ dường như không thể tương thích – quyền lực của hoàng đế với tài năng và niềm đam mê nghệ thuật của một họa sĩ. Đó là Minh Tuyên Tông Chu Chiêm Cơ, vị hoàng đế thứ năm của nhà Minh, người cai trị với đế hiệu Tuyên Đức (宣德 – Tuyên vinh đức hạnh).
Được biết, trong lịch sử Trung Quốc có khá nhiều vị quân vương yêu thích nghệ thuật. Nhưng thường thì sở thích này luôn dẫn đến hậu quả đáng buồn: còn đó những tấm gương tày liếp như Lý Hậu chủ thời Nam Đường hoặc Tống Huy Tông thời Bắc Tống – họ quá đắm chìm vào thế giới của cái đẹp đến nỗi hoàn toàn quên mất vai trò trị quốc. Nhưng Minh Tuyên Tông lại khác! Ông đã cố gắng tạo ra được điểm trung dung giữa các công việc chính sự và sự sáng tạo nghệ thuật, tạo ra một loại “công thức” cho người cai trị lý tưởng của xã hội Trung Hoa thời bấy giờ.
HOÀNG ĐẾ VỚI CÂY BÚT VẼ
Có thể nói, Minh Tuyên Tông là một minh chứng hoàn hảo về khả năng kết hợp những tài năng tưởng chừng như đối lập nhau. Hãy hình dung: ban ngày ông thiết triều giải quyết các vấn đề nội trị, bang giao, còn buổi tối thì lại cầm bút lông tạo ra những tác phẩm hội họa tuyệt vời! Vị quân vương ấy đã thể hiện xuất sắc cả hai vai trò này.
Chu Chiêm Cơ, vị hoàng đế tương lai sinh năm 1398 tại Bắc Kinh, trong gia đình Thái tử Chu Cao Xí (về sau là Hồng Hi Minh Nhân Tông). Ngay từ nhỏ, cậu bé đã bộc lộ những khả năng phi thường, điều này đã thu hút sự chú ý của ông nội cậu, Hoàng đế Vĩnh Lạc Minh Thành Tổ nổi tiếng. Nhận thấy ở đứa cháu đích tôn cái cốt cách của một người cai trị xuất chúng trong tương lai, Vĩnh Lạc Hoàng đế đã đích thân đảm nhận việc nuôi dạy cậu bé.
Năm 1417, khi Minh Thành Tổ còn tại vị, Chu Chiêm Cơ được tấn phong Hoàng thái tôn. Đến khi Nhân Tông Hồng Hi Đế lên ngôi năm 1424, Chiêm Cơ trở thành Hoàng thái tử.
Năm 1425, ngày 29 tháng 5, Nhân Tông Hồng Hi Hoàng đế băng hà, thái tử Chu Chiêm Cơ kế vị, lấy vương hiệu Tuyên Tông. Bất chấp việc thân phụ từng muốn dời đô trở lại Nam Kinh, ông quyết định vẫn chọn Bắc Kinh làm kinh đô đất nước.
Ông nội Minh Thành Tổ đã không lầm – Chu Chiêm Cơ thực sự trở thành một vị vua kiệt xuất. Trong 10 năm trị vì (1425-1435), ông đã củng cố quyền lực, trấn áp các cuộc nổi dậy và thực hiện những cải cách quan trọng. Quãng thời gian trị vì của ông đã được lịch sử đánh giá là một thời kỳ thái bình thịnh trị.
Nhưng bây giờ xin nói về điều mà những người yêu thích hội họa quan tâm nhất – tài năng nghệ thuật của Chu Chiêm Cơ. Thật đáng kinh ngạc khi một người có thể kết hợp được sự cứng rắn của một nhà cai trị và sự tinh tế của một nghệ sĩ. Nhưng hoàng đế Tuyên Tông thực sự là một bậc thầy xuất chúng về hội họa!
Trong tư cách họa nhân, Chu Chiêm Cơ xuất sắc ở nhiều thể loại khác nhau: phong cảnh, hoa và chim, động vật, côn trùng – mọi thứ đều nằm trong tầm kiểm soát của ông. Nhưng hình ảnh động vật của ông là đặc biệt nhất.
Một trong những tác phẩm nổi tiếng của ông là bức tranh “Mèo dưới hoa”. Ở đây ông đã thể hiện mình là một bậc thầy về chi tiết. Hãy xem kết cấu lông của mèo được truyền tải chính xác đến mức nào cũng như tư thế và chuyển động của mèo tự nhiên như thế nào! Được biết, về sau, Hoàng đế Càn Long đời nhà Thanh thích bức tranh này đến nỗi đã đặt bút viết một bài thơ rất hay dành tặng.
Kỹ thuật của Tuyên Tông đáng được quan tâm đặc biệt. Không giống như hầu hết các họa sĩ cung đình thời đó chuyên vẽ theo phương pháp “công bút” nghiêm ngặt (vẽ cẩn thận, tỉ mỉ), hoàng đế lại thích phong cách “tả ý” tự do khoáng đạt (vẽ ý tưởng). Điều này đã mang lại cho tác phẩm của ông một sự sống động và ngẫu hứng đặc biệt.
Lấy thí dụ bức tranh “Khổ qua – tiểu thử” (Mướp đắng và con chuột). Ở đây Tuyên Tông đã sử dụng kỹ thuật “tả ý”. Hãy nhìn xem những chiếc lá mướp được tả một cách tự do và dễ dàng như hơi thở, còn chuyển động của con chuột thì được truyền tải một cách sống động biết chừng nào! Đồng thời, tác giả-hoàng đế cũng không quên ý nghĩa ẩn dụ của những gì được miêu tả: quả mướp đắng và con chuột trong truyền thống Trung Quốc là biểu tượng cho sung mãn đủ đầy, con đàn cháu đống.
Một tuyệt tác nữa là “Trò chơi của khỉ”. Ở đây hoàng đế đã thể hiện mình là một bậc thầy về bố cục. Hãy để ý xem ông đã sắp xếp hình dáng của ba chú khỉ – mẹ, bố và con khéo léo như thế nào. Chúng thực sự truyền tải cốt truyện hoàn toàn động của bức tranh. Và hãy nhìn xem, lớp lông khỉ được thể hiện khéo léo, tinh tế làm sao! Có cảm giác như nếu dùng tay chạm vào, ta sẽ cảm nhận được sự mềm mại như nhung…
Nhưng có lẽ tác phẩm nổi tiếng nhất của Minh Tuyên Tông là bức tranh “Đọc sách dưới gốc tùng” vẽ trên một chiếc quạt lớn. Chiếc quạt này, hiện được lưu giữ ở Cố cung Tử Cấm Thành, được coi là chiếc quạt lớn nhất còn tồn tại cho đến ngày nay. Trên đó, hoàng đế miêu tả một hiền nhân đang ngồi dưới gốc cây tùng già với một cuốn sách. Gần đó là một người hầu mặc áo choàng đỏ. Một dòng suối có thể được nhìn thấy từ xa. Toàn bộ cảnh tượng toát lên một không khí bình yên và tĩnh lặng.
Điều thú vị là Zhu Zhanji không miêu tả người quân tử đang đọc sách, vì ánh mắt của người đó hướng về nơi xa xăm, như thể anh ta đang chìm đắm trong suy nghĩ. Khán giả bất giác tự hỏi: Người này đang nghĩ gì vậy? Anh ta đang suy ngẫm về những gì mình vừa đọc trong sách? Hay ngưỡng mộ vẻ đẹp của thiên nhiên? Hoặc là đang sắp xếp cấu tứ để làm thơ?
Nhận xét về các tác phẩm hội họa của hoàng đế Tuyên Đức nhà Minh, các chuyên gia nhất trí đánh giá rằng đây là sự kết hợp tuyệt vời giữa sự tinh tế và sức mạnh. Trong tranh của ông, người ta có thể cảm nhận được cái thần khí của một con người đầy quyền lực. Hãy nhìn vào tác phẩm “Cây thông vạn tuổi” nổi tiếng của ông. Những cành cong này có sức mạnh đến nhường nào, mỗi nét bút chứa biết bao năng lượng! Đồng thời – sự chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhất, sự tinh tế trong việc truyền tải kết cấu của vỏ cây và lá thông… cũng đều rất đáng khâm phục.
Đọc thêm
TÔN VINH QUỐC HỌA
Minh Tuyên Tông không chỉ là một nghệ sĩ xuất sắc mà bản thân ông còn ra sức khuyến khích sự phát triển nghệ thuật cung đình bằng mọi cách có thể. Ông đã làm sống lại truyền thống của Học viện Quốc họa Tuyên Hà nổi tiếng, được thành lập từ thời nhà Tống. Những họa sĩ giỏi nhất của đất nước đã đến triều đình để sáng tạo dưới sự bảo trợ của hoàng đế.
Nghiên cứu các tác phẩm của Minh Tuyên Tông, chúng ta không chỉ được chiêm ngưỡng những bức tranh đẹp mà còn chứng kiến một hiện tượng độc đáo trong lịch sử nghệ thuật Trung Quốc. Họa sĩ-hoàng đế này đã cố gắng kết hợp những truyền thống tốt nhất của hội họa cung đình với một cách tiếp cận sáng tạo, tạo ra phong cách độc đáo của riêng mình.
Chu Chiêm Cơ đã có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của hội họa Trung Quốc. Ông không chỉ làm sống lại truyền thống quốc họa Tuyên Hà mà còn làm phong phú thêm chúng một cách đáng kể. Việc ông chú trọng bút pháp “tả ý” hơn là kỹ thuật “công nbust” đã mở ra những khả năng mới trong việc thể hiện cảm xúc và ý tưởng trong hội họa. Ảnh hưởng này có thể được nhìn thấy trong tác phẩm của nhiều nghệ sĩ Trung Hoa tiếp theo sau.
Vai trò của Chu Chiêm Cơ trong sự phát triển của thể loại chim thú là đặc biệt quan trọng. Những miêu tả của ông về động vật, đặc biệt là các loài gặm nhấm nhỏ, đã trở thành hình mẫu. Ông đã chỉ ra rằng ngay cả những sinh vật tưởng chừng như tầm thường như vậy cũng có thể trở thành chủ đề của nghệ thuật cao cấp.
Không thể không ghi nhận sự đóng góp của hoàng đế đối với sự phát triển của tranh phong cảnh. Các tác phẩm của ông thuộc thể loại này, chẳng hạn như Cây thông vạn năm, thể hiện sự kết hợp độc đáo giữa tính hoành tráng và sự chú ý đến từng chi tiết đã trở thành dấu ấn của tranh phong cảnh thời nhà Minh.
Như vậy, rõ ràng Minh Tuyên Tông chiếm một vị trí đặc biệt trong lịch sử hội họa Trung Quốc. Ông không chỉ tạo ra một số tác phẩm xuất sắc mà còn đặt ra một hướng đi mới cho sự phát triển của nghệ thuật, ảnh hưởng của nó được cảm nhận qua nhiều thế kỷ tiếp theo.
