Lịch sử sử dụng hạt tiêu chắc chắn có lâu đời hơn nền văn minh La Mã. Tiêu đã là một mặt hàng xuất khẩu rất quan trọng của tiểu lục địa Ấn Độ cách đây 4000 năm. Tuy nhiên, bằng chứng lâu đời nhất về việc con người sử dụng loại cây này có liên quan đến nền văn hóa Hòa Bình (Việt Nam) – 7000 năm trước Công nguyên, và những ghi chép lâu đời nhất về việc buôn bán hạt tiêu đen đến từ Ấn Độ từ năm 400 trước Công nguyên.
Dấu vết lâu đời nhất về việc sử dụng hạt tiêu đen được coi là những mảnh hạt tiêu đen, được tìm thấy trong xác ướp của Ramesses II (vị pharaoh này qua đời vào năm 1213 trước Công nguyên).
Người La Mã có được những mẫu hạt tiêu đầu tiên sau khi chinh phục Syria và Tiểu Á. Cho đến thời Augustus (63 trước Công nguyên đến năm 14 Công nguyên) hàng xa xỉ từ Ấn Độ được vận chuyển đến Rome thông qua người Ả Rập và Ai Cập. Các mặt hàng quan trọng nhất của đất nước này là: hổ Ấn Độ, vẹt, ngọc trai, gừng, quế và hạt tiêu.
Bí quyết du hành Ấn Độ
Người đầu tiên nhập khẩu trực tiếp hạt tiêu từ Ấn Độ hóa ra lại là một nhà buôn người Hy Lạp sống ở Ai Cập, ông Hippalus. Ông biết bí mật của tuyến đường biển đến bờ biển Malabar (Kerala, Ấn Độ ngày nay) và ước tính rằng chuyến đi khứ hồi có thể mất chưa đầy một năm. Chìa khóa cho chuyến hành trình nhanh chóng đến Ấn Độ không ngờ lại nằm ở việc sử dụng gió – gió mùa.
Chuyến đi đầu tiên của Hippalus diễn ra vào năm 45 hoặc 47 sau Công Nguyên. Ban đầu, chuyến đi bắt đầu ở Ocelum và kết thúc ở Muziris. Vào thời Pliny Trưởng lão, do nạn cướp biển nên đích đến của chuyến hành trình được đổi thành Nelcynda. Các con tàu bắt đầu khởi hành từ cảng Ai Cập vào đầu mùa hè và nhờ gió thuận lợi nên đã đến được Ấn Độ sau 40 ngày. Sau đợt trao đổi hàng hóa vào tháng 12 hoặc đầu tháng 1, hành trình trở về bắt đầu. Trong trường hợp này cũng vậy, điều quan trọng nhất là hướng gió: gió mùa đông bắc (Pliny gọi là Volturnus) và gió mùa đông nam, xuất hiện trên Biển Đỏ.
Thông thường, hành trình một chiều từ Ý đến cảng Malabar kéo dài khoảng 114 ngày. Tuy nhiên, không phải cuộc thám hiểm nào cũng kết thúc thành công. Một trong những du khách – Eudoxos, theo Pliny, dưới ảnh hưởng của gió đã đi vòng quanh Châu Phi và đến Tây Ban Nha!
Đọc thêm
Nhờ những khám phá này, giá hạt tiêu giảm đáng kể và loại gia vị này không còn được coi là mặt hàng xa xỉ nữa. Trong những thập niên đầu Công nguyên, một libra (328,9 g) hạt tiêu đen có giá 15 denarii (tương đương với 15,3 g bạc). Giá mới thấp hơn có nghĩa là loại gia vị này nhanh chóng trở thành nguyên liệu thô có nguồn gốc thực vật quan trọng nhất được nhập khẩu từ bên ngoài đế chế.
Dưới thời trị vì của Hoàng đế Domitian (51-96 sau Công nguyên), các kho công cộng đặc biệt được xây dựng ở Rome để lưu trữ hạt tiêu và các loại gia vị khác. Chúng được gọi là horrea piperataria (kho chứa hạt tiêu). Trong những kho này, hạt tiêu được nghiền trong các cối xay đặc biệt gọi là molae piperatariae (cối xay tiêu), sau đó được bán trong túi giấy cói trên các đường phố nơi buôn bán nguyên liệu thơm, thuốc và nước hoa.
Không chỉ là gia vị
Trong những cuốn sách nấu ăn nổi tiếng nhất thời cổ đại, De re coquinaria libri decem (mười cuốn sách về nghệ thuật nấu ăn, bên cạnh mật ong, lá nguyệt quế và rau mùi, hạt tiêu là loại gia vị quan trọng nhất (nó xuất hiện trong hơn 80% công thức nấu ăn).
Nhà thực vật học và bác sĩ La Mã gốc Hy Lạp, Pedanius Dioscorides (40-90 Công nguyên) là tác giả của cuốn sách quan trọng nhất về thảo dược thời cổ đại – De materia medica, đưa ra thông tin rằng hạt tiêu trắng rất tốt để điều trị các bệnh về mắt, rắn cắn hoặc điều chế thuốc giải độc. Cũng theo tác giả nói trên, hạt tiêu đen có tác dụng lợi tiểu, chữa đau họng, làm ấm và hạ sốt. Ngoài ra, ông lưu ý rằng hạt tiêu đen có hương vị tốt nhất và phù hợp nhất để làm nước sốt.
