Thành Cát Tư Hãn, vị vua vĩ đại xây dựng nên đế chế Mông Cổ hùng mạnh, là một nhân vật lịch sử ghê gớm và tàn nhẫn. Thế nhưng, ông cũng đóng góp to lớn vào việc định hình lịch sử thế giới, trở thành biểu tượng của cả chiến tranh lẫn trật tự và đế chế.
Dưới đây là 15 sự thật thú vị có thể bạn chưa biết về Thành Cát Tư Hãn, người đàn ông đôi khi bị hiểu lầm là kẻ man di đáng sợ.
1. Sự ra đời của ông được coi như một điềm báo
Ông tên thật là Thiết Mộc Chân, đặt theo tên một kẻ thù bị cha ông đánh bại. Khi chào đời, Thiết Mộc Chân nắm trong tay một cục máu đông, báo hiệu mối liên kết tâm linh đặc biệt. Ông cũng được cho là hậu duệ của thần linh, tổ tiên đầu tiên của ông là một con sói xám.
2. Ông đính hôn năm 9 tuổi
Khi Thiết Mộc Chân 8 tuổi, cha ông, Dã Tốc Cai, sắp xếp một cuộc hôn nhân với Bột Nhi Thiếp, con gái của một tù trưởng quyền lực. Cuộc hôn nhân này sẽ củng cố liên minh giữa các bộ tộc, nhưng trước khi nó xảy ra, Thiết Mộc Chân phải sống một thời gian dài cùng với gia đình vợ tương lai như một phần của của hồi môn.
3. Cha ông bị đầu độc
Cha của Thiết Mộc Chân, Dã Tốc Cai, bị một bộ tộc đối địch hạ độc khi Thiết Mộc Chân mới chín tuổi. Sau khi trao con trai cho gia đình vị hôn thê tương lai, ông bị những kẻ du mục người Tatar nhận ra khi đang trên đường về nhà, và chúng bí mật bỏ thuốc độc vào thức ăn của ông.
4. Ông từng sống trong nghèo khó
Cái chết của cha đánh dấu một giai đoạn khó khăn cho gia đình của Thiết Mộc Chân. Trước sự ra đi của thủ lĩnh, nhiều tộc nhân rời bỏ gia đình ông, đẩy Thiết Mộc Chân và những người thân vào cảnh nghèo túng. Họ phải sống cuộc sống săn bắt hái lượm đơn sơ để sinh tồn.
5. Thành Cát Tư Hãn từng sát hại người anh em cùng cha khác mẹ
Trong hoàn cảnh khốn khổ, Thiết Mộc Chân xảy ra xích mích với người anh em cùng cha khác mẹ, Biệt Kh帖 Nhi, vì cả hai tranh giành quyền thừa kế. Mọi việc lên đến đỉnh điểm khi hai anh em xảy ra ẩu đả về chiến lợi phẩm đi săn. Thiết Mộc Chân cùng em trai Hợp Tát Nhi lập mưu hạ sát Biệt Kh帖 Nhi.
6. Ông từng bị bắt làm tù binh bởi đồng minh cũ của cha mình
Thiết Mộc Chân được cho là bị bắt nhiều lần. Một trong những lần đó, ông bị giam cầm bởi bộ tộc Thái Diệc Ô, vốn là đồng minh cũ của cha ông. Thiết Mộc Chân trốn thoát và trốn gần sông Onon, sau đó ở trong lều của một người đàn ông tên là Toa Nhĩ Hãn Thích Lạt. Mặc dù chứng kiến kẻ đào tẩu, Toa Nhĩ Hãn Thích Lạt quyết định không tố cáo, rồi còn che chở Thiết Mộc Chân ba ngày trước khi giúp ông trốn thoát.
7. Cưới Bột Nhi thiếp năm 15 tuổi
Sau khi tích lũy đủ sức mạnh, có được đồng minh và lãnh địa của riêng mình, Thiết Mộc Chân quay trở lại tìm cha của Bột Nhi thiếp để chính thức làm đám cưới với người hứa hôn. Cha Bột Nhi thiếp rất vui mừng khi thấy Thiết Mộc Chân, vì ông lo sợ chàng trai trẻ này chết. Cuộc hôn nhân này đem lại cho Thiết Mộc Chân một đồng minh mạnh mẽ, giúp chàng xây dựng lực lượng đủ hùng hậu để bắt đầu chinh phạt thiên hạ, xây dựng đế chế.
8. Dựng nên đế chế mênh mông
Vào lúc băng hà năm 1227, đế chế của Thành Cát Tư Hãn trải rộng khoảng 12 triệu km vuông. Chỉ chưa đầy một thế kỷ, nó đã được nhân đôi, trở thành đế chế liền đất lớn nhất và là đế chế vĩ đại thứ hai trong lịch sử (chỉ sau Đế Quốc Anh thời kỳ đỉnh cao).
Đế chế Mông Cổ thời kỳ này bao trùm nhiều khu vực mà ngày nay thuộc Trung Quốc, Hàn Quốc, Pakistan, Iran, Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Afghanistan, Moldova, Kazakhstan, Armenia, Georgia, Turkmenistan, Kuwait, Kyrgyzstan, Tajikistan, Uzbekistan, và phần lớn lãnh thổ nước Nga.
9. Thực hiện nhiều cuộc diệt chủng
Với chiến thuật tàn bạo – tàn sát toàn bộ thành phố nếu họ không đầu hàng – Thành Cát Tư Hãn ước tính gây ra cái chết của 40 triệu người. Các cuộc diệt chủng tập trung chủ yếu tại Trung Quốc và Bắc Iran, nhưng tầm ảnh hưởng của nó rộng khắp. 40 triệu người vào thế kỷ 13 tương đương khoảng 11% dân số thế giới.
“Hạnh phúc lớn nhất là đánh tan kẻ thù, truy kích chúng đến cùng, thấy thành trì của chúng thành tro bụi, thấy người thân của chúng khóc than, và thu phục thê thiếp của chúng.” – Thành Cát Tư Hãn
10. Khoan dung với tín ngưỡng
Vào thời kỳ mà xung đột tôn giáo vô cùng khốc liệt ở châu Âu và các Cuộc Thập Tự Chinh đang diễn ra, Thành Cát Tư Hãn thực hành hoàn toàn ngược lại. Ông rất quan tâm đến các tôn giáo và tìm hiểu về Hồi Giáo, Thiên Chúa Giáo, Đạo Giáo, và Phật Giáo. Trong đế quốc của mình, ông ban hành luật cho phép tự do tín ngưỡng. Các cơ sở tôn giáo thậm chí được miễn thuế.
11. Thúc đẩy sự đa dạng trong đế chế
Người Mông Cổ, vốn là dân du mục, thường thiếu các kỹ năng cần thiết để quản lý bộ máy hành chính và đối mặt với các thử thách khi cai trị một đế quốc rộng lớn. Những dân tộc bị ông chinh phục thường có những kỹ năng này, vì vậy, Thành Cát Tư Hãn chủ trương trọng dụng người tài bất kể dân tộc để tận dụng những điểm mạnh của các nền văn hóa khác nhau.
12. Hậu cung khổng lồ
Ông có 44 cung phi cưới hỏi đàng hoàng. Nhưng trên thực tế thì hậu cung của ông có tới 400 phụ nữ. Quản lý một số lượng lớn như vậy không phải chuyện dễ. Nên ông cho phân họ thành các nhóm nhỏ gọi là ordos, và mỗi một phi tần có thứ bậc cụ thể. Mỗi ordo sẽ do một trong 4 chính thê của khả hãn cai quản, họ thuộc về cấp bậc khatun (cung hậu). Số phi tần này ở trong những điện gọi là yurts. Mỗi đêm khả hãn sẽ ghé qua với nhiều bà. Thành thử, ông có một số lượng con cái khổng lồ.
13. Cái chết bí ẩn
Có rất nhiều giả thuyết khác nhau xoay quanh cái chết của Thành Cát Tư Hãn, và chẳng ai thực sự chắc chắn chuyện gì đã xảy ra. Một giả thuyết cho rằng ông bị ngã ngựa và chết vì vết thương quá nặng. Thuyết khác lại bảo ông tử vong do viêm phổi hoặc sốt rét.
Lại có người khẳng định ông chết trong trận chiến cuối cùng với người Trung Quốc. Một câu chuyện khá ly kỳ và được nhiều người tin tưởng là ông bị công chúa Trung Quốc ám sát khi đang ngủ. Nàng lẻn vào lều để trả thù cho gia đình và cũng để thoát khỏi số phận bị cưỡng hiếp. Công chúa dùng dao găm cắt ‘của quý’ của Thành Cát Tư Hãn, dẫn tới cái chết vì vết thương.
14. Hậu duệ – Di sản lớn nhất
Tất nhiên, với hậu cung khổng lồ thì Thành Cát Tư Hãn cũng có một tá con cái. Ông có đến 13 người con chính thức: tám trai, năm gái. Nhưng tất nhiên, số con thực sự của ông chắc còn phải cao hơn nhiều. Dù đông vợ, truyền thống vẫn nhắc thêm là Thành Cát Tư Hãn có tận 120 người con hết thảy. Con số này có vẻ còn khiêm tốn nếu xét đến di sản di truyền của ông, được chứng minh qua công nghệ xét nghiệm DNA ngày nay.
Bằng cách kiểm tra gen Y-nhiễm sắc thể, người ta phát hiện ra rằng 8% đàn ông trong khu vực từng thuộc Đế quốc Mông Cổ ngày xưa là hậu duệ trực tiếp của ông. Tức là trên thế giới này, cứ 200 ông thì sẽ có 1 ông mang dòng máu Thành Cát Tư Hãn.
15. Mộ phần là một ẩn số mongolian people deer Người Mông Cổ (nguồn: Smithsonian Institution Global)
Sau khi chết, Thành Cát Tư Hãn được những cận thần thân tín nhất mai táng tại một ngôi mộ giấu kín. Để giữ bí mật tuyệt đối, họ đã ra tay với bất kỳ ai bắt gặp đoàn đưa tang. Người ta đồn đoán rằng nơi chôn cất ông nằm gần sông Onon, gần nơi ông chào đời ở Mông Cổ.
Thành Cát Tư Hãn là một nhân vật lịch sử gây tranh cãi. Ở Mông Cổ, ông được tôn sùng như một anh hùng dân tộc, điều này khá dễ hiểu. Đất nước này có vô số tượng đài và chân dung ông, thậm chí ông còn xuất hiện trên cả tiền giấy nữa. Mặc dù ông mang lại luật lệ, trật tự và văn minh cho đế quốc của mình, hành trình này cũng nhuốm đầy máu của nạn diệt chủng và nỗi khổ của hàng triệu người.
Không thể phủ nhận, dù nhìn nhận thế nào, ông là một nhân vật trọng yếu làm thay đổi toàn bộ dòng chảy lịch sử nhân loại.
