Hồi giáo, một trong những tôn giáo lớn nhất thế giới, có hai phái chính: Sunni và Shiite. Trong khi phần lớn người Hồi giáo trên thế giới thuộc phái Sunni, Shiite chiếm một tỷ lệ đáng kể và có một lịch sử phong phú và độc đáo riêng biệt.
Hồi giáo Shiite, còn được gọi là Shi’a hoặc Shi’ism, có nguồn gốc từ những tranh chấp lãnh đạo không lâu sau cái chết của tiên tri Muhammad vào năm 632 sau Công nguyên. Trong khi phái Sunni tin rằng lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo nên được chọn dựa trên khả năng lãnh đạo, Shiite tin rằng chỉ có dòng dõi trực tiếp của tiên tri Muhammad mới có quyền lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo. Điều này dẫn đến việc họ ủng hộ Imam Ali, cháu rể và người con rể của tiên tri Muhammad, là người kế nhiệm đích thực.
Shiite không chỉ là một phái giáo mà còn là một nền văn hóa, lịch sử và truyền thống riêng biệt. Họ có những lễ nghi, phong tục và giáo lý đặc trưng mà không có trong phái Sunni. Một trong những đặc điểm nổi bật của Shiite là sự tôn vinh và kính trọng đối với các Imam, những người họ coi là lãnh đạo tinh thần và hướng dẫn đạo lý.
Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về Hồi giáo Shiite, chúng ta cần nhìn vào lịch sử phát triển, đặc điểm văn hóa và giáo lý, cũng như vai trò của Shiite trong bối cảnh thế giới hiện đại. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn sâu rộng về phái Shiite, từ gốc gác, phát triển cho đến những đóng góp quan trọng mà họ đã mang lại cho nền văn hóa và lịch sử Hồi giáo.
Lịch sử Hồi giáo Shiite
Hồi giáo Shiite có nguồn gốc từ những tranh chấp lãnh đạo sớm sau cái chết của tiên tri Muhammad vào năm 632 sau Công nguyên. Để hiểu rõ hơn về lịch sử phong phú của Shiite, chúng ta cần nhìn lại những biến cố quan trọng từ thời kỳ đầu tiên của Hồi giáo.
Bắt đầu của sự phân chia
Sau cái chết của tiên tri Muhammad, cộng đồng Hồi giáo đứng trước vấn đề lựa chọn người kế nhiệm. Một số người tin rằng lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo nên được chọn dựa trên khả năng lãnh đạo và đạo đức, dẫn đến việc Abu Bakr trở thành Caliph đầu tiên. Tuy nhiên, một nhóm khác, sau này trở thành Shiite, tin rằng chỉ có dòng dõi trực tiếp của tiên tri Muhammad mới có quyền lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo. Họ ủng hộ Imam Ali, cháu rể và người con rể của tiên tri Muhammad.
Imam Ali và sự khởi đầu của Shiite
Imam Ali trở thành Caliph thứ tư vào năm 656 sau Công nguyên. Dù vậy, thời gian lãnh đạo của ông bị đánh dấu bởi những xung đột và chiến tranh nội bộ. Imam Ali bị ám sát vào năm 661, nhưng tín đồ Shiite tiếp tục theo dõi và tôn vinh dòng dõi của ông.
Sự tử vong của Imam Hussain
Một trong những sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử Shiite là trận Karbala vào năm 680 sau Công nguyên, khi Imam Hussain, con trai của Imam Ali và cháu nội của tiên tri Muhammad, cùng 72 người theo dõi của mình bị giết hại bởi quân đội của Caliph Yazid I. Sự kiện này không chỉ đánh dấu sự kháng cự chống lại sự bất công mà còn trở thành biểu tượng của sự hy sinh và lòng dũng cảm trong tín đồ Shiite.
Phát triển và phân nhánh của Shiite
Qua thời gian, Shiite đã phát triển thành nhiều nhánh khác nhau dựa trên sự nhận định về ai là Imam hợp lệ tiếp theo. Những nhánh chính bao gồm Twelvers, Ismailis và Zaidis.
Shiite trong các triều đại Hồi giáo
Trong lịch sử, có một số triều đại Hồi giáo được Shiite lãnh đạo hoặc có ảnh hưởng lớn từ Shiite, như Safavids ở Iran hay Fatimids ở Ai Cập.
Shiite trong thế kỷ 20 và 21
Trong thế kỷ 20 và 21, Shiite đã trở thành một phần quan trọng của chính trị và xã hội ở nhiều quốc gia, đặc biệt là Iran, Iraq, Bahrain và Liban. Sự xuất hiện của chế độ Hồi giáo Shiite ở Iran sau cuộc cách mạng năm 1979 đã tạo ra một sự thay đổi lớn trong cân bằng quyền lực khu vực.
Đặc điểm của Hồi giáo Shiite
Hồi giáo Shiite, mặc dù chia sẻ nhiều đặc điểm cơ bản với Hồi giáo Sunni, vẫn có một số đặc điểm và giáo lý độc đáo riêng biệt. Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật của Hồi giáo Shiite:
Tôn vinh các Imam
Shiite tin rằng chỉ có dòng dõi trực tiếp của tiên tri Muhammad mới có quyền lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo. Họ tôn vinh 12 Imam, bắt đầu từ Imam Ali và kết thúc ở Imam Mahdi.
Shiite tin rằng Imam Mahdi, Imam thứ 12, đã ẩn mình và sẽ trở lại vào cuối thời gian để mang lại công lý và hòa bình.
Lễ Ashura
Lễ Ashura diễn ra vào ngày 10 tháng Muharram hàng năm để tưởng nhớ sự tử vong của Imam Hussain tại trận Karbala. Đây là một ngày của sự hối hận, cầu nguyện và tưởng nhớ.
Nhiều người Shiite tham gia các lễ diễu hành, đọc kinh và thực hiện các nghi thức tôn vinh Imam Hussain.
Ta’ziyah và Majlis
Ta’ziyah là những biểu diễn kịch truyền thống tái hiện sự kiện trận Karbala.
Majlis là những buổi họp tại nhà hoặc ở hội trường dành riêng để đọc kinh và tưởng nhớ các Imam.
Giáo lý Ijtihad và Taqlid
Ijtihad là quá trình diễn giải pháp luật Hồi giáo dựa trên nguồn gốc. Shiite tin rằng chỉ có các học giả dòng dõi Shiite mới có quyền thực hiện Ijtihad.
Taqlid là việc tuân theo hướng dẫn của một học giả Hồi giáo được công nhận. Người Shiite thường chọn một Marja’ (nguồn tham khảo tâm linh) và tuân theo hướng dẫn của ông.
Muharram và Safar
Hai tháng đầu tiên trong lịch Hồi giáo Shiite, Muharram và Safar, được coi là thời gian tưởng nhớ và hối hận. Nhiều người Shiite thực hiện các nghi thức đặc biệt trong khoảng thời gian này.
Địa điểm thờ phụng đặc trưng
Ngoài việc thăm các Masjid (nhà thờ Hồi giáo), người Shiite còn thăm các Hussainiya (những nơi tụ tập dành riêng cho Shiite) và các ngôi mộ của các Imam và các nhân vật tôn giáo khác.
Giáo lý Imamat
Shiite tin rằng chỉ có các Imam mới có quyền lãnh đạo tinh thần và hướng dẫn đạo lý cho cộng đồng Hồi giáo. Họ coi các Imam không chỉ là những người lãnh đạo chính trị mà còn là nguồn sáng của sự hiểu biết tâm linh.
Đặc điểm của Hồi giáo Shiite phản ánh sự đa dạng và phong phú của truyền thống này. Mặc dù chia sẻ nhiều điểm chung với Hồi giáo Sunni, Shiite vẫn giữ được bản sắc và giáo lý riêng biệt, làm phong phú thêm bức tranh đa dạng của Hồi giáo trên thế giới.
Các nhân vật quan trọng trong Hồi giáo Shiite
Trong lịch sử Hồi giáo Shiite, có một số nhân vật đã để lại dấu ấn sâu đậm, không chỉ với vai trò lãnh đạo mà còn là nguồn cảm hứng tâm linh cho hàng triệu tín đồ Shiite trên khắp thế giới. Dưới đây là một số nhân vật quan trọng nhất:
Imam Ali ibn Abi Talib
Vai trò: Imam đầu tiên của Shiite và là cháu rể của tiên tri Muhammad.
Đóng góp: Được coi là biểu tượng của sự công bằng, trí tuệ và lòng dũng cảm. Ông là tác giả của Nahjul Balagha, một trong những tác phẩm văn học và tâm linh quan trọng nhất của Hồi giáo.
Imam Hassan ibn Ali
Vai trò: Imam thứ hai của Shiite và là con trai cả của Imam Ali.
Đóng góp: Được biết đến với lòng nhân ái và lòng khoan dung, ông đã ký hiệp ước với Caliph Muawiya I để tránh đổ máu.
Imam Hussain ibn Ali
Vai trò: Imam thứ ba của Shiite và là con trai thứ hai của Imam Ali.
Đóng góp: Ông đã hy sinh trong trận Karbala, trở thành biểu tượng của sự kháng cự chống lại bất công và áp bức. Sự kiện này là một phần quan trọng của lễ Ashura mà người Shiite kỷ niệm hàng năm.
Imam Zain ul-Abidin ibn Hussain
Vai trò: Imam thứ tư của Shiite.
Đóng góp: Ông là tác giả của Sahifa Sajjadiya, một bộ sưu tập các lời cầu nguyện và thờ phụng.
Imam Muhammad al-Baqir và Imam Jafar al-Sadiq
Vai trò: Lần lượt là Imam thứ năm và thứ sáu của Shiite.
Đóng góp: Cả hai đều được coi là những học giả vĩ đại, và họ đã đóng góp quan trọng vào việc hình thành học thuyết giáo lý Shiite.
Imam Musa al-Kazim và Imam Ali al-Ridha
Vai trò: Lần lượt là Imam thứ bảy và thứ tám của Shiite.
Đóng góp: Họ đã giữ vững lập trường tâm linh và giáo lý của Shiite trong thời kỳ khó khăn, khi Shiite bị áp đặt và bức bách.
Imam Muhammad al-Taqi, Imam Ali al-Hadi và Imam Hassan al-Askari
Vai trò: Là các Imam từ thứ chín đến thứ mười một của Shiite.
Đóng góp: Trong thời gian lãnh đạo của họ, Shiite đã phải đối mặt với nhiều thách thức từ các triều đại Hồi giáo đương thời.
Imam Muhammad al-Mahdi
Vai trò: Imam thứ mười hai và cuối cùng của Shiite.
Đóng góp: Được coi là “Imam ẩn”, Shiite tin rằng ông đã ẩn mình và sẽ trở lại vào cuối thời gian để mang lại công lý và hòa bình cho thế giới.
Những nhân vật quan trọng này không chỉ đại diện cho lịch sử và giáo lý của Hồi giáo Shiite mà còn là nguồn cảm hứng cho hàng triệu tín đồ Shiite trên toàn thế giới. Họ đã đóng góp vào sự phát triển và hình thành nền văn hóa và tâm linh độc đáo của Shiite.
